Hoe de supermarkt ook jouw koopgedrag beïnvloedt
Supermarkten zijn meesters in het sturen van jouw koopgedrag. Vanaf het moment dat je door de schuifdeuren loopt, word je omringd door een arsenaal aan slimme verkooptrucs: verleidelijke kortingen, strategisch geplaatste hebbedingetjes en zelfs geurtjes die je doen watertanden. Voor je het weet ligt er meer in je winkelwagentje dan je van plan was te kopen. Samen met een expert legt Radar de wereld van deze slimme verleidingstechnieken bloot.
Plaats in de winkel speelt een rol
“De verleidingstactieken van supermarkten kun je grofweg onderverdelen in een aantal categorieën”, legt emeritus hoogleraar Voeding en Gezondheid Jaap Seidell uit. Hij is tevens lid van de adviesraad van Questionmark. “Zo speelt de plek waar producten liggen een grote rol. Ook de hoogte waarop ze gepresenteerd worden, is zorgvuldig gekozen.”
Groente en fruit pal bij de ingang
Dat je vrijwel direct bij binnenkomst langs een uitstalling vol verse groenten en fruit loopt, is allesbehalve toeval. Kleurrijke, verse producten roepen direct een gevoel van gezondheid op. Dit zogenaamde priming-effect geeft je brein het signaal: “Ik ben goed bezig.”
Het gevolg? Je voelt daarna minder bezwaar om ook ongezondere keuzes te maken – die zak chips lijkt minder erg als je als er ook al een verse broccoli en een doosjes kiwi’s je karretje liggen.
Basisproducten achterin de winkel
Van de groente-afdeling is het vaak een hele wandeling naar de andere producten die bijna iedereen nodig heeft, zoals brood, melk en eieren. “Die staan vaak helemaal achterin”, zegt Seidell. “Daardoor loop je eerst langs allerlei andere, minder essentiële producten. De kans is groot dat je onderweg toch nog wat extra’s in je kar legt.”
Duurdere producten op ooghoogte
Ook de hoogte waarop producten in het schap liggen is geen willekeur. Supermarkten plaatsen winstgevende A-merken doorgaans op ooghoogte – precies waar je ze het makkelijkst ziet en pakt. Goedkopere varianten staan juist lager of hoger.
“Bij kinderen zie je hetzelfde principe”, vertelt Seidell. “Snoep, kleurrijke ontbijtgranen en speelgoed staan vaak op hun ooghoogte. Zo kunnen zij hun ouders overtuigen om het te kopen.”
Impulsaankopen
Een ander wapen in het verkooparsenaal is het stimuleren van impulsaankopen. Vooral het gebied bij de kassa is daarop ingericht. “Snoep, chocoladerepen, frisdrank – allemaal prima gepositioneerd voor een impulsieve last-minute beslissing”, stelt Seidell. Terwijl je staat te wachten in de rij liggen die vaak kleurrijk verpakte snackjes je maar toe te lonken.
Niet alleen zien, maar ook ruiken en horen
Supermarkten spelen niet alleen in op wat je ziet. Ook geur en geluid worden bewust ingezet om je langer in de winkel te houden. “De geur van versgebakken brood, koffie of gebak maakt je hongerig en vergroot de kans dat je iets extra’s meeneemt”, legt Seidell uit. “Daarnaast zorgt rustgevende achtergrondmuziek ervoor dat klanten zich ontspannen voelen en minder gehaast zijn, waardoor ze langer blijven rondkijken.”
‘Dief van je eigen portemonnee?’
En dan is er nog het financiële spel dat supermarkten met je spelen. Ze laten je geloven dat je voordeliger uit bent als je méér koopt. “Supermarkten stimuleren grotere aankopen”, zegt Seidell. “Denk aan bundelkortingen, zoals pasta met pastasaus, twee-voor-de-prijs-van-één-acties of tijdelijke acties met slogans als ‘alleen deze week’.
Die laatste roepen een gevoel van schaarste op. Je denkt dan sneller: ik moet nú toeslaan.” Ook de grote verpakkingen vallen hieronder. “Een extra grote zak chips lijkt relatief goedkoper, maar is uiteindelijk wel duurder dan dat kleine zakje. Toch voelt het als een goede deal.”
Kom je wel terug?
Supermarkten zetten allerlei middelen in om je terug te laten keren. Klantenkaarten, persoonlijke aanbiedingen en spaarprogramma’s zorgen voor binding. “Als je korting krijgt op producten die je vaak koopt, ben je minder snel geneigd om over te stappen naar een andere winkel,” zegt Seidell.
“Spaaracties werken ook goed. Klanten blijven loyaal om punten te verzamelen, zelfs als de boodschappen elders goedkoper zijn. En dan zijn er nog de exclusieve kortingen voor leden, zoals aanbiedingen voor bonuskaarthouders. Die geven je het gevoel dat je iets extra’s krijgt – speciaal voor jou.”
5 Slimme consumententips voor bewust winkelen
Om niet in de valkuilen van supermarktpsychologie te trappen, helpen deze praktische tips:
- Ga voorbereid op pad: Maak een boodschappenlijstje en vooraf eet iets. Hongerig winkelen leidt vaak tot meer impulsaankopen.
- Vermijd impulsaankopen: Wees bewust van de verleiding bij de kassa en let op misleidende aanbiedingen.
- Kijk verder dan ooghoogte: Goedkopere en gezondere alternatieven liggen vaak op de onderste of bovenste schappen.
- Wees kritisch op marketingclaims: Woorden als ‘natuurlijk’ of ‘light’ betekenen niet automatisch gezond.
- Laat je niet misleiden door spaaracties: Vraag jezelf af of de ‘voordelen’ echt de moeite waard zijn.