De klachten van vrouwen met siliconen borstimplantaten worden ook wel als symptomen van Breast Implant Illness gezien. Die ziekte is nog niet officieel erkend, waardoor veel artsen de klachten van vrouwen niet zien als een uiting ervan. 'Er is meer onderzoek nodig om het verband tussen implantaten en klachten aan te tonen', is een veelgehoord argument aan de kant van cosmetisch artsen en fabrikanten.

Het is inderdaad ingewikkeld om het verband tussen implantaten en klachten aan te tonen. Bij veel vrouwen beginnen de eerste klachten namelijk pas na een aantal jaar, waardoor de oorzaak-gevolgrelatie minder helder is. En wat ook niet helpt: de lichamelijke symptomen zijn bij elke vrouw net een beetje anders. Waar de een altijd moe is, heeft de ander last van duizelingen.

Bovendien is er (nog) geen zogenoemde ‘illness marker’ gevonden. Een ijzertekort is aan de bloedwaarden te zien, bij een longaandoening kun je op een longfoto iets aanwijzen. Maar Breast Implant Illness is nog niet op zo’n zelfde manier meetbaar.

Vergoeding bij ‘systemische klachten’

Wanneer moet het verwijderen van borstimplantaten eigenlijk worden vergoed door de zorgverzekeraar? Een arts die de vrouw behandelt, moet hiervoor vaststellen dat er een medische noodzaak is om te explanteren. Die arts drukt er als het ware een stempel van goedkeuring op. Tot voor kort kon dat alleen als er bijvoorbeeld een scheur in een implantaat te zien was, of als een borstkankerbehandeling door het implantaat werd geblokkeerd. 

Sinds een paar jaar zijn de zogenaamde ‘systemische klachten’ ook toegevoegd als reden voor een arts om een stempel te verlenen - klachten die ook wel onder de eerdergenoemde Breast Implant Illness worden geschaard. Het gaat hier om onder meer spierpijn, gewrichtspijn, artritis en moeheid, maar ook concentratiestoornissen en koortsachtigheid.

Het Nederlandse Zorginstituut blijft overigens ook benadrukken dat het verband tussen siliconenimplantaten en klachten niet zeker is. Explanteren wordt daarom pas wordt vergoed als alle andere oorzaken zijn uitgesloten.

Zorgverzekeraar kijkt naar de arts

In de praktijk pakt dat overigens niet altijd uit zoals je zou denken. Zo merkte Yvonne, die al twaalf jaar implantaten heeft en enkele jaren met klachten zoals kortademigheid en vermoeidheid rondloopt. Ze gaat van de cardioloog naar de longarts, de vaatchirurg en de internist, en geen van allen vindt een duidelijke bron van haar klachten.

Zelf vermoedt ze inmiddels dat het door haar implantaten komt, want ze herkent zich in de klachten die door jonge vrouwen worden opgesomd. Geen arts spreekt echter uit dat de borstimplantaten misschien de oorzaak zijn van haar klachten, en dus wijst de zorgverzekeraar haar verzoek af. We weten niet hoeveel vrouwen een explantatie niet vergoed krijgen omdat hun klachten niet worden erkend. Maar dat het meer gebeurt, is zeker.

Een vergelijkbare zaak zonder vergoeding

Zo zien we in een uitspraak van de ombudsman voor zorgverzekeringen van begin dit jaar nog een vergelijkbare zaak. Een vrouw met klachten die zijn ontstaan nadat ze in 2011 borstimplantaten kreeg, gaat van arts naar arts. De specialisten kunnen geen medische verklaring geven voor haar klachten, dus blijven de borstimplantaten als mogelijke oorzaak over.

Maar het oordeel luidt: ‘...daarmee staat nog niet vast dat de klachten werden veroorzaakt door de borstprothesen.’ Ze krijgt daarom van de verzekeraar daarom geen vergoeding voor de explantatie. Kortom: de bewijslast ligt bij de vrouw, en het mogelijke verband tussen de implantaten en de klachten wordt niet serieus genomen.

‘Arrogantie van artsen’

Hoewel het ziektebeeld nog niet officieel erkend is, verbaast internist Prabath Nanayakkara zich erover dat veel van zijn collega’s niet openstaan voor het bestaan ervan. ‘Dat is de arrogantie van westerse artsen: wat we niet in de boeken hebben staan, bestaat niet. De meeste artsen zijn nog steeds niet aan boord.’

De arts heeft op zijn speciale polikliniek inmiddels zo’n duizend vrouwen ontvangen met lichamelijke klachten die verband lijken te houden met hun silicone borstimplantaten. Zijn wachtlijst is opgelopen tot zo’n zeshonderd vrouwen, die mede door uitzendingen van Radar het vermoeden hebben gekregen dat ze ziek zijn geworden door hun implantaten.

'Twee derde wordt beter na explantatie'

De internist pleit ervoor om vrouwen het voordeel van de twijfel te geven, en het explanteren van de borstimplantaten te vergoeden als er geen andere verklaring voor hun klachten te vinden is. ‘Medische noodzaak blijft een vaag begrip, maar wij geven vrouwen het voordeel van de twijfel.’

Nanayakkara ziet namelijk vaak resultaat. ‘Twee derde van de vrouwen wordt na explantatie beter’, vertelt hij. ‘Een derde niet. Dat kan zijn omdat de klachten een andere oorzaak hebben, maar het kan ook zijn dat er een point of no return is bereikt.’ Dat laatste betekent dat vrouwen dusdanig lang zijn blijven rondlopen met de implantaten, dat de schade ervan onomkeerbaar is.

‘Vrouwen worden minder serieus genomen’

Anniek de Ruijter, directeur van vrouwenrechtenorganisatie Clara Wichmann: ‘Dit is nou typisch zo'n zaak waar het gaat om vrouwen die lange tijd niet geloofd worden, niet serieus genomen worden.’ Ze herkent de verhalen, en vindt het hoog tijd dat ernaar geluisterd wordt. ‘Dat het verband nog niet duidelijk is aangetoond, komt fabrikanten natuurlijk goed uit, en het is lastig voor de vrouwen.’

De cosmetische ingreep blijft tot nog toe erg populair. ‘Borstimplantaten plaatsen is in de VS de meest uitgevoerde operatie. Dat ze nog steeds geplaatst worden, om cosmetische redenen, is een heel vreemde gang van zaken’, vindt arts Nanayakkara. ‘Wat we moeten doen als het aan mij ligt? Het plaatsen van borstimplantaten om cosmetische redenen sterk afraden tot er meer onderzoek is gedaan.’

‘Vergoed explantaties altijd’

Tweede Kamerlid Attje Kuiken (PvdA) maakt zich zorgen over het lot van de vrouwen, en zet zich al langer in voor erkenning van de problemen. ‘Het is raar dat explantatie niet wordt vergoed, maar de gang van vrouwen naar allerlei specialisten, waar ze dure onderzoeken ondergaan, wel.’

Volgens het kamerlid zou het verwijderen van implantaten altijd vergoed moeten worden. ‘Stap van de beoordeling van medische noodzaak af. Klachten zijn voor elke vrouw verschillend, en vaak niet met het blote oog te zien.’ Volgens Kuiken kiezen vrouwen niet zomaar voor explantatie. ‘Men heeft duidelijk geen benul over wat er speelt voor die vrouwen: ze hebben de borstimplantaten met bepaalde redenen genomen, omdat ze ze echt wilden, en dus gaan ze er echt niet lichtzinnig mee om.’

'Vaker tussentijds onderzoek nodig'

Kuiken wil met een motie wettelijke veranderingen afdwingen, in het belang van de vrouwen. Ze pleit voor een betere informatievoorziening vooraf, over risico’s van implantaten. Ook moet het kennisniveau van artsen omhoog, en moet de vraag of een vrouw implantaten heeft standaard worden als het over lichamelijke klachten gaat.

Er moet volgens haar daarnaast vaker tussentijds onderzoek komen naar lekkage van de implantaten, er moet meer geld voor onderzoek komen, en alle explantaties moeten worden vergoed.

Reacties

Het ministerie van VWS, het Zorginstituut, en de Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekeringen (SKGZ) zeggen desgevraagd dat het huidige beleid duidelijk genoeg is, en de voorwaarden voor de medische noodzaak niet te streng. De volledige reacties zijn hier te lezen:

• Ministerie
• Zorginstituut
• SKGZ