Koffieklysma’s: 'Geen dingen in je anus stoppen als dat niet nodig is'
Klysma’s zijn op zich niks geks: het is een methode waarbij vloeistof via de anus wordt ingebracht om de darmen te spoelen, of medicijnen toe te dienen. Sommige mensen gaan een stap verder. Ze spoelen zichzelf met zwarte koffie, in de hoop om te ‘ontgiften’ of ‘detoxen’ of de lever te stimuleren. Klinkt spannend of organisch, maar medisch gezien is er weinig bewijs voor de voordelen. Tijd om uit te zoeken: is dit gezond, onzin of ronduit gevaarlijk?
“Daar is helemaal geen bewijs voor”
Een koffieklysma, of coffee enema, is een alternatieve praktijk waarbij je koffie inbrengt via je anus. Aanhangers geloven dat dit de lever stimuleert, de galstroom bevordert en afvalstoffen afvoert. Maar maag-darm-leverarts Martijn ter Borg is er duidelijk over: “De claims die worden gemaakt zijn allemaal onzin. Daar is helemaal geen bewijs voor.”
Hij erkent wel dat koffie interessante voordelen heeft. “Koffie heeft wel goede eigenschappen, en het bevordert de beweging van je maagdarmkanaal, als je het drinkt. Het is een heel interessant goedje, wat moeilijk te onderzoeken is, omdat er wel 800 werkzame stoffen in zitten. Maar nogmaals: als je het drinkt. Niets is bekend als je het via de endeldarm toedient.”
Waarom voelt het dan alsof het werkt?
Als je ‘koffieklysma’ zoekt op social media (op eigen risico), kom je allerlei ervaringen van gebruikers tegen. Op hun rug, in de douche of in het bad, met de benen omhoog en een slang geïnstalleerd waar de zon niet schijnt. Ze zeggen zich na de behandeling lichter en helderder te voelen en meer energie te hebben.
Dat mensen baat zeggen te hebben bij een koffieklysma, is volgens Ter Borg vooral psychologisch: “Mensen willen heel graag ontgiften. Terwijl ontgifting eigenlijk niet bestaat, want de lever is gemaakt voor ontgifting zelf, daar hoef je niets voor bij de endeldarm in te brengen.”
Het bevrijdende gevoel na een klysma kan misleidend zijn. “Als ontlasting door een klysma goed doorstroomt, geeft dat het gevoel dat je aan het ontgiften bent.” Daarbij speelt volgens hem ook het placebo-effect mee: “Je hebt als patiënt het idee dat je een probleem in je lichaam aanpakt. Meer dan dat je een laxeerzakje drinkt bij het ontbijt. Hoe je een medicijn toedient, heeft al invloed op hoe het werkt.”
Geen koffie, geen thee, gewoon niet doen
Medisch gezien is een koffieklysma dus niet nodig, maar het kan ook echt fout gaan. “Je brengt zelf zo’n canule in, daarbij kun je gewoon schade doen. Wondjes in de endeldarm, of aambeien beschadigen,” waarschuwt Ter Borg. “Daarbij zijn er beschrijvingen in de literatuur van mensen die een darmontsteking krijgen van koffieklysma’s.”
Koffie is bovendien geen steriel middel, en de darmen zijn gevoelig. Het gebruik van warme vloeistoffen en cafeïne via het rectum verhoogt de kans op irritatie, brandwonden en in zeldzame gevallen zelfs infecties.
Op de vraag of hij in zijn praktijk weleens mensen ziet met klachten na een koffieklysma, komt een anekdote: “Ik heb wel een patiënt gehad die dit met kamillethee deed.” Dat klinkt als een wellness-treatment, maar ook met thee kunnen de darmen geïrriteerd raken.
Wat kun je dan wél doen voor je lever?
Wil je je lever een plezier doen? “Voor de lever is het beschermend als je koffie drinkt, een paar kopjes per dag. En geen dingen in je anus stoppen als dat niet nodig is. Laxeren doen we liever van boven dan van onder.”
Vezelrijke voeding en voldoende water helpen je darmen al flink op weg. En koffie? Die werkt het best via de normale route. “Je kunt ook gewoon een kop koffie via je mond innemen en dan een stukje gaan wandelen, dat heeft vaak hetzelfde effect.”