Waarom niemand ingrijpt bij energieleverancier HEM
Opzegboetes tot 30.000 euro. Contracten voor vijf jaar met variabele tarieven. Vaste contracten met vaste tarieven die per maand hoger worden. Dreiging met afsluiting. Een onbereikbare klantenservice. Meerdere malen besteedde Radar afgelopen weken aandacht aan energieleverancier HEM. Belangrijkste reden: hoe kan het dat in een geliberaliseerde energiemarkt er geen toezichthouder of minister is die ingrijpt als blijkt dat een partij zich niet aan de leveringsvergunning houdt.
De Autoriteit Consument en Markt (ACM) is de toezichthouder op de energiemarkt en onderzoekt of partijen zich aan de regels houden. De ACM doet momenteel onderzoek naar HEM, maar een mogelijk ingrijpen kan pas als dat onderzoek afgerond is. De rol van de ACM bij HEM is dubbel. De autoriteit gaf de partij, ondanks een berg aan klachten op internet, een leveringsvergunning af in 2020. De huidige eigenaren (aandeelhouders ten tijde van de aanvraag) waren geen onbekende van de ACM, maar omdat een bestuurderstoets geen onderdeel is van de toelating op de markt kon de ACM die niet tegenhouden.
Jetten laat het gebeuren
Behalve de ACM kan ook de minister ingrijpen. In dit geval minister Jetten van Klimaat en Energie, kan dit proces versnellen door de leveringsvergunning in te trekken op basis van de Elektriciteit en/of Gaswet. Radar heeft de juridische onderbouwing daarvoor opgestuurd naar Jetten, maar krijgt daar nul op het rekest. Tot slot blijft Essent de gas en stroom aan HEM leveren, omdat HEM volgens Essent aan de leveringsvoorwaarden van de ACM voldoet. Catch-22 in de energiemarkt.
'HEM voldoet niet aan de wet'
Advocaat Nicolette Heijkant maakt gehakt van de contracten die zij te zien krijgt: 'Bij de offerte is aangegeven dat de tariefsoort 'vast' is en vervolgens krijgen deze mensen een contract waarin staat tariefsoort 'variabel'. Dus ze hebben een totaal andere overeenkomst gekregen, dan waar ze akkoord op hebben gegeven. Dat is dwaling en daarmee een vernietigbare overeenkomst.' HEM heeft een overeenkomst met Essent voor de levering van gas en stroom. Ofwel: zij koopt de energie bij het bedrijf in Den Bosch in en verkoopt het door aan de klant. Radar heeft Essent meermalen gevraagd waarom zij met deze partij samenwerken.
Geen transparantie
'Daarmee faciliteren ze wat er gebeurt, eigenlijk zou het Essent sieren om daarop in te grijpen', zegt Heijkant. 'Dit zou niet toelaatbaar moeten zijn en de ACM kan daarop ingrijpen. Ik heb gekeken naar de leveringsvergunning en de Elektriciteitswet.' Heijkant: 'Er is geen sprake van transparantie, eerlijkheid en duidelijke communicatie voorafgaand aan de overeenkomst. Kortom HEM voldoet niet aan de wettelijke eisen en ook niet aan de voorwaarden in de leveringsvergunning.'
Geschillencommissie
Volgens Heijkant zijn er nu twee mogelijkheden: de ACM en de minister kunnen de vergunning intrekken. De tussenvariant is dat ze HEM sommeren om met een herstelplan te komen. Consumenten en zakelijke klanten van HEM kunnen ondertussen naar de Geschillencommissie Energie stappen om hun zaak te beslechten. Dat kan omdat HEM aangesloten is bij Energie Nederland.
Zzp'ers niet beschermd
Consumenten zijn in de huidige markt goed beschermd tegen hoge opzegboetes, maar bedrijven (in dit geval zzp'ers en zakelijke afnemers met een aansluiting voor kleinverbruikers) zijn dat veel minder goed. En omdat HEM aan consumenten zakelijke contracten verkoopt vanwege hun inschrijving bij de Kamer van Koophandel, hebben deze gedupeerden minder bescherming van de ACM.
Sterker nog, de ACM werd door de rechter teruggefloten toen zij zich hard maakte voor deze 'consumenten met een bedrijfsregistratie'. In juni 2020 legde de ACM een boete van 1,25 miljoen euro op aan energiemaatschappij Innova. Verwijt: Innova handelde in strijd met de regels voor opzegvergoedingen. Innova rekende hoge opzegvergoedingen (tot 1.000 euro) aan mensen die een zakelijk contract hadden afgesloten. Het ging in veel gevallen, net als bij HEM, om zzp'ers die de gas en stroom hoofdzakelijk voor privé-doeleinden gebruikten. De ACM vond dat zzp'ers of andere kleine ondernemers recht hebben op consumentenbescherming als zij energie geleverd krijgen op hun woonadres en de energie overwegend gebruiken voor privédoeleinden.
De Rechtbank Rotterdam oordeelde hierover dat de ACM niet bevoegd was om dat te bepalen. Volgens de rechtbank blijkt uit de wet niet duidelijk dat de ACM een onderscheid mag maken tussen kleinzakelijke verbruikers en consumenten. Daarom heeft de rechtbank de boete van 1.250.000 euro vernietigd. De ACM heeft tegen deze uitspraak beroep aangetekend. Die zaak loopt nog.
ACM teruggefloten
De ACM is door de uitspraak van de Rechtbank in Rotterdam beperkt in het ingrijpen als het gaat om zakelijke contracten die aan consumenten worden verkocht. Vaak hebben deze niet in de gaten dat het om een zakelijk contract gaat in plaats van een consumentencontract. Voordeel voor de leverancier: hogere opzegboetes en geen bedenktijd. De vraag is echter of de manier waarop deze contracten tot stand gekomen zijn gekomen binnen de principes van redelijkheid van de ACM vallen.
Ondertussen zitten gedupeerde klanten van HEM met hun handen in het haar. Omdat ze een zakelijk contract hebben getekend (wat lang niet voor iedereen duidelijk was) hebben ze geen bescherming van de consumentenregels van de ACM. En daar wringt de schoen, want een leverancier moet de klanten van tevoren goed informeren over het aanbod dat zij doet. De vraag is of dat bij HEM gebeurd is. Klanten vertellen dat ze geen uitleg hebben gehad over de enorme hoge boete die ze bij opzegging moeten betalen, ze hebben een maandbedrag gehoord dat op een veel te laag geschat verbruik is gezet ('terwijl ik zeker weet dat ik het juiste verbruik heb doorgegeven') en dat het maandbedrag variabel was deed hen vermoeden dat ze elk moment onder het contract uit konden. 'Er is niets gezegd over de vaste looptijd en de opzegboete.'
Geen goede informatie: contract vernietigen
De ACM stelt dat het duidelijk moet zijn of de prijs kan worden gewijzigd en wat de gevolgen zijn van eventueel opzeggen. 'Wanneer een zakelijke afnemer hier niet goed over is geïnformeerd, kan hij de overeenkomst vernietigen. Het is daarnaast niet expliciet verboden om bij zakelijke gebruikers met een vast contract met variabele tarieven een opzegvergoeding in rekening te brengen. Er is wel geregeld dat een opzegvergoeding in dat geval ‘redelijk’ moet zijn; dat betekent dat de opzegvergoeding het verlies van de leverancier moet weerspiegelen. Het is maar zeer de vraag of een opzegvergoeding van 20.000 euro en meer bij een dergelijk contract redelijk genoemd kan worden.'