Waterontharders: een uitkomst tegen kalkaanslag of een vrij nutteloos luxeproduct?

Om erachter te komen wat er precies waar is van deze beweringen spreekt Radar met senior onderzoeker Waterbehandeling Roberta Hofman van wateronderzoeksinstituut KWR. 

Waarom we liever zacht dan hard water hebben

Hofman legt uit dat er vier verschillende typen waterontharders bestaan, die allen als doel hebben om neerslag van calcium en magnesium uit drinkwater tegen te gaan. ‘Dat deze mineralen in ons water zitten is overigens niet erg. Het wordt pas vervelend als calcium neerslaat in calciumcarbonaat, omdat dit voor kalkaanslag zorgt en hierdoor apparaten op den duur kapot kunnen gaan.’

‘Hoe meer calcium er in het water zit, hoe ‘harder’ het water is en hoe schadelijker het is voor apparaten. Het drinkwater in Nederland is over het algemeen vrij zacht, omdat de meeste drinkwaterbedrijven het water al ontharden. Kalkneerslag is namelijk ook slecht voor het milieu doordat de levensduur van apparaten korter wordt, ze meer stroom verbruiken en er meer wasmiddel en zeep nodig is. Bovendien vinden mensen vinden het niet fijn, dus wordt hierop ingespeeld.’ 

Dit ontharden door drinkwaterbedrijven kan echter maar tot een bepaald niveau, omdat hier een wettelijke grens aan zit. Hier zijn allerlei redenen voor, zoals het feit dat je leidingnetwerk aangetast kan worden door te zacht water. 

Wat een waterontharder precies (niet goed) doet

Minder calcium in je water lijkt dus een goede oplossing: het zou zorgen voor minder tot vrijwel geen kalkaanslag en dit zorgt weer voor een lange houdbaarheid van apparaten, zachte handdoeken en de bescherming van je leidingen. Maar Hofman legt uit waarom dit niet alleen maar goed is en welke nadelen het gevolg zijn van verschillende waterontharders. 

• ‘Waterontharders met membranen halen echt alles uit het water. Ik ben hier niet zo’n fan van, omdat naast alle goede mineralen ook de smaak uit het water wordt gehaald. Bovendien wordt van honderd liter water gemiddeld dertig liter gezuiverd en zeventig liter verdwijnt naar het afvalwater, terwijl dit kwalitatief hartstikke goed water is. Dat is ontzettend zonde.’
• ‘Een ander type waterontharder zorgt ervoor dat het calcium wordt vervangen door natrium. Dit betekent dat elke 40 milligram calcium wordt vervangen door 46 milligram natrium, waardoor uiteindelijk een grotere hoeveelheid aan natrium overblijft. Voor de regeneratie van de ionenwisselaar is veel zout nodig. Dit heeft als gevolg dat er grote hoeveelheden zout in ons afvalwater terechtkomen.’ 
• ‘Een derde type waterontharder bestaat uit een kan met een waterfilter erin. Hiermee zou je allerlei andere rommel zoals chloor, jodium en pesticiden uit het water kunnen halen. We hebben hier echter onderzoek naar gedaan en dit zit allemaal niet in het Nederlandse drinkwater. Sterker nog: het water bleek viezer met het filter erin, omdat zich op het filter allerlei bacteriën verzamelden.’
• ‘Tot slot zijn de waterontharders door middel van magneten ook erg bekend. Hierdoor wordt calcium niet het water uit gehaald, maar je krijgt een ander type neerslag van het calciumcarbonaat wat dus voor minder kalkaanslag zorgt. Hoe dit precies werkt is alleen nog niet duidelijk. In sommige gevallen werkt het wel en in andere gevallen niet, dus dit moet nog uitgezocht worden. Of deze ontharder dus echt goed werkt, kan überhaupt nog niet in het algemeen gezegd worden.’ 

‘Water ontharden is voor het gros echt nergens voor nodig’

Zoals misschien al duidelijk werd, zitten er vrij wat kanttekeningen aan het hebben van een waterontharder. Hofman geeft dan ook het volgende advies: ‘Voor het gros van de mensen is een waterontharder echt totaal nergens voor nodig. De beste kwaliteit water van de wereld komt hier uit de kraan en voldoet aan alle strenge eisen die we hebben. En bovendien wordt op de meeste plekken in Nederland al zacht of onthard water geleverd.’ 

‘Wel zou het kunnen zijn dat zacht water bevorderlijk is voor bepaalde huidaandoeningen, maar dat weet ik ook niet zeker. Medisch gezien is het drinkwater in Nederland echt prima. Als iemand er zelf denkt baat bij te hebben om zacht water te hebben, bijvoorbeeld voor eczeem of iets dergelijks, dan kun je zeker overwegen om je water te ontharden. Maar over het algemeen is dat niet nodig.’ 

Vervang een filter voordat deze vol zit met bacteriën

‘Dit neemt overigens niet weg dat de genoemde systemen allemaal functioneren en de calcium daadwerkelijk uit het water halen, hoewel ik dat bij de laatste magneetvariant niet zeker weet. Maar mijn advies is om heel goed in de gaten te houden wat de fabrikant aanbeveelt wat betreft het gebruik van de systemen.’  

‘Het filter in de systemen moet namelijk echt op tijd vervangen worden, voordat zich daar allerlei bacteriën op verzamelen. Uiteindelijk laten toch veel mensen deze filters te lang zitten en dat gaat dan weer ten koste van je waterkwaliteit’, aldus Hofman.

Wat je verder kunt doen om kalkaanslag te voorkomen

‘Bij sommige apparaten, zoals quookers en waterkokers, ontstaat eerder kalkaanslag omdat calciumcarbonaat eerder neerslaat bij water op hoge temperatuur. Dit zou echter niet altijd een probleem zijn en de aanslag kan soms makkelijk verwijderd worden, maar hiervoor wordt een waterontharder, behalve die werkt met membranen, soms wel geadviseerd.’ 

Maar ondanks dat heeft Hofman nog wel wat tips om kalkaanslag te voorkomen: ‘Wat je natuurlijk altijd gewoon kunt doen is een beetje azijn gebruiken om kalkneerslag weg te krijgen. Veel heb je hier ook niet van nodig, omdat ons drinkwater niet zo hard is en niet veel aanslag zal veroorzaken. Daarnaast kun je zelfs gewoon een borsteltje bij een huishoudwinkel kopen om de aanslag weg te vegen.’