26-09-2021

De waarheid achter jeans: hoe verantwoord is jouw favoriete broek?

4 min. leestijd

Van de catwalk tot op het platteland, in prijs variërend van 10 euro tot meer dan 500 euro, van broeken tot jasjes, jeans is even veelzijdig als slijtvast en trendy. Maar hoe duurzaam is onze geliefde blauwe stof, met een wereldwijde productie van meer dan 2 miljard spijkerbroeken per jaar? Dit is de weg van het katoenzaadje tot je favoriete 'stonewash' broek met hoge taille.

Een kleerkast zonder jeans is moeilijk te vinden: de stof is wereldwijd waanzinnig populair en wordt door alle leeftijden gedragen. Jeans wordt met een twill keperbinding gemaakt van katoen, de belangrijkste grondstof van de meeste kledingstukken. Toch (of net daarom) blijft het onderbelicht dat de productie van katoen, en dus ook van jeans, een gigantische ecologische en sociale impact heeft.

Water: 3781 liter voor één jeans in de droogste landen

Uit een studie van het Amerikaanse, populaire jeansmerk Levi Strauss & Co blijkt dat voor de productie van één Levi-jeans 3781 liter water nodig is. Volgens verschillende onderzoeken zou dat voor de meeste katoensoorten bijna het dubbele zijn, tot wel 7000 liter water.

Verbijsterende getallen als je weet dat meer dan 10 procent van de wereldbevolking geen toegang tot schoon water heeft. En als je weet dat water vaak al schaars is in de gebieden waar katoen wordt geteeld. Pakistan, bijvoorbeeld, heeft een grote katoenindustrie, maar kampt al jaren met een watercrisis.

Pesticiden: meer dan bij gelijk welk ander gewas

Hoewel katoen slechts 2,5 procent van het landbouwareaal in beslag neemt, wordt er wereldwijd 16 procent van alle insecticiden en 6,8 procent van alle herbiciden voor gebruikt. Bestrijdingsmiddelen kunnen zeer giftig zijn en creëren een gevaarlijke werkomgeving voor katoenboeren.

Wereldwijd lijdt tussen 1 en 3 procent van de landarbeiders aan acute vergiftiging door pesticiden en minstens 1 miljoen van hen moet jaarlijks in het ziekenhuis worden opgenomen. De middelen kunnen ook de nabijgelegen bodem en watersystemen vervuilen, waardoor de voedselvoorziening in gevaar komt en gezondheidsrisico's ontstaan.

Kleurstoffen: gezondheidsrisico voor de werknemers

Ook voor het verven van denim kunnen op grote schaal schadelijke chemicaliën worden gebruikt. Zo kunnen azokleurstoffen soms kankerverwekkende amines afgeven. Dergelijke chemicaliën kunnen schadelijk zijn voor het milieu en een risico vormen voor de gezondheid en veiligheid van de werknemers.

Arbeid: hongerloon, kinderarbeid en uitbuiting

Jeans wordt vooral in elkaar gestikt in landen waar de lonen erg laag en ook andere arbeidskosten gering zijn, zoals China, Indonesië, Cambodja, Roemenië of Turkije. De meeste werknemers in de kledingindustrie zijn meisjes en jonge vrouwen die van het arme platteland naar de stad komen om iets bij te verdienen, en te weinig verdienen om van te leven.

Ook kunnen katoenboeren in onder meer West- en Centraal-Afrika en Brazilië niet concurreren met de productie van katoen dat door de Verenigde Staten wordt gesubsidieerd. In de harde concurrentiestrijd worden lonen alsmaar verlaagd en worden ook de werkomstandigheden er niet beter op.

Uitbuiting zit in de lange geschiedenis van de katoenproductie verweven, maar is nog lang niet verdwenen. Onder meer in Oezbekistan en India kijkt niemand op van kinderarbeid en dwangarbeid. Maar vooral in China worden mensenrechten met de voeten getreden met de uitbuiting van Oeigoeren, een onderdrukte moslimminderheid. Zij worden onbetaald en in gruwelijke omstandigheden voor de katoenteelt ingezet.

Zandstralen: gezondheidsrisico's voor werknemers

Spijkerbroeken in onze kledingrekken hebben vaak een 'distressed' of verweerde look'. Daarvoor worden ze met zand bestraald om de stof zachter te maken en te verslijten. Zandstralen is een agressieve techniek die gezondheidsrisico's voor de werknemers in armere productielanden met zich meebrengt, aangezien de fijne stofdeeltjes zich in de longen van de mensen kunnen nestelen.

Het zandstralen van denim valt ook controversieel te noemen: er zijn namelijk andere, veiligere manieren om de verweerde look te creëren (zoals stone-washen, zandpapieren, borstelen of het gebruik van lasers), maar die methoden zijn duurder dan zandstralen. Veel productielanden weten echter te weinig over de veiligere alternatieven voor hun toeleveringsketen, stellen experts. In maart 2015 bijvoorbeeld ontdekte een undercover-onderzoek van Al Jazeera dat Chinese arbeiders spijkerbroeken voor populaire merken als Hollister en American Eagle zandstraalden, blijkbaar zonder dat de merken dit wisten.

Jeans dragen zonder schuldgevoel

De productie van denim kan dus ernstige sociale en milieugevolgen hebben, maar dat is niet bij alle jeansmerken zo. De Nederlandse deninmerken Kings of Indigo en MUD jeans bijvoorbeeld verkopen verantwoorde jeans. Wie zijn steentje wilt bijdragen, kan op zoek gaan naar jeans van gecertificeerd biologisch katoen.

Je kunt ook tweedehandse jeans kopen. Het idee schrikt sommige consumenten mogelijk nog af, maar grote jeansmerken als Levi's en het Nederlandse G-star promoten hun 'pre-used' producten met trots op hun website als duurzame stap.

Andere merken die 'schone' jeans verkopen, zijn: