Een jaar lang volgde Radar twaalf kledingstukken met GPS-trackers en ontdekte dat slechts een klein deel daadwerkelijk wordt gerecycled of een tweede leven krijgt in Nederland. De meerderheid belandt na duizenden kilometers in ontwikkelingslanden, met alle gevolgen van dien voor het milieu en de lokale economie.

Inzamelingsbakken in winkels

Kledingwinkels in Nederland zijn sinds kort zelf verantwoordelijk voor het inzamelen en recyclen van textiel. In veel kledingwinkels staan daarom inzamelingsbakken waar je oude kleding kan inleveren.

Dit blijken veel consumenten niet te weten: uit onderzoek onder 23.000 mensen via het Radar Panel zegt 86 procent niet op de hoogte te zijn van de mogelijkheid om gedragen kleding in te leveren bij kledingwinkels. De 7 procent die er weleens gebruik van maakt, heeft daar positieve verwachtingen van, zo blijkt ook.

Lees: Kleding inzamelen voor het goede doel. Althans, dat hóóp je

Radar wil weten wat de kledingwinkels doen met deze kledingstukken en levert in juni 2024 twaalf kledingstukken in bij vier grote modeketens: C&A, H&M, Primark en Zara. In deze kledingstukken zijn GPS-trackers verstopt, zodat Radar de volledige route van de kledingstukken kan volgen. 

84.000 kilometer

Een jaar later hebben de 12 kledingstukken samen ruim 84.000 kilometer afgelegd. Dat is twee keer om de wereld. 7 kledingstukken zijn naar ontwikkelingslanden verscheept. Wat daar vervolgens met de kleding gebeurt, of het verkocht wordt of gedumpt in de natuur, hebben de kledingwinkels slecht zicht op. “Deze kleding dump in Afrika heeft enorme impact op het milieu”, vertelt Afrika-correspondent Joost Bastmeijer. 

Slechts twee kledingstukken kwamen in Nederland in de kringloop terecht. Nog eens twee werden gerecycled. Eén kledingstuk raakte Radar kwijt.

H&M

‘Lets Close the Loop’, zo prijst H&M haar textiel inzamelsysteem aan op haar website. Bij de H&M leveren we een Yamaha jas, een korte en een lange spijkerbroek in. Ze leggen alle drie duizenden kilometers af op zee en komen aan op het Afrikaanse continent.

De Yamaha jas heeft na 4 maanden en 12.000 km als eindbestemming Zuid-Afrika. De jas duikt op bij een groothandel in tweedehands jassen in Stellenbosch. De 2 spijkerbroeken komen uiteindelijk na een reis van ruim 9.000 kilometer en 4 maanden later aan in het Afrikaanse Kameroen.

Primark

Bij Primark levert Radar een kinderjas, een lange zwarte broek en een wollen winterjas in. Deze kledingstukken gaan via Primarks partner Yellow Octopus in Polen naar een sorteerbedrijf in Litouwen. 

Vervolgens worden de drie kledingstukken via de Litouwse haven verscheept naar ontwikkelingslanden. De twee jassen gaan naar Pakistan, de broek komt op een grote kledingmarkt in Nigeria terecht. ‘Er gaat niets naar de vuilnisbelt’, schrijft Primark op hun website. Maar kunnen zij dat garanderen als kleding in landen als Nigeria terechtkomt?

Slechte kwaliteit

Afrika-correspondent Joost Bastmeijer ziet hiervan grote impact op milieu en op de lokale economie. “Volgens de Verenigde Naties komen er miljoenen tonnen kleding per jaar in Afrika en Azië aan, met name uit het Westen. De Afrikanen hebben een haat-liefdeverhouding met deze kleren. Ze zijn er aan de ene kant blij mee, want de kleding is heel goedkoop en vaak ook nog best modieus. 

“Aan de andere kant zorgt deze import voor enorme problemen. Heel veel van die kleding wordt hier uiteindelijk niet verkocht omdat de kwaliteit slecht is. Die kleding wordt dan verbrand of op een afvalberg gestort. Veel komt hier uiteindelijk in het milieu terecht en op sommige plekken zelfs op het strand.”

Importverbod

Meerdere Afrikaanse landen werken aan een importverbod voor tweedehands kleding, omdat dit naast het milieu ook de lokale economie verstoort. “Niemand koopt meer wat in de normale winkel als je ook voor een paar cent of een paar euro kleding kan kopen op de markt”, vertelt Bastmeijer. 

Een van die landen is Nigeria, waar ook een van de kledingstukken van de Primark is aangekomen. “Je ziet dat daar toch op de één of andere manier heel veel kleding alsnog het land binnenkomt. Bijvoorbeeld illegaal gesmokkeld over de grens”, aldus Bastmeijer.

Primark: ‘Dit is een serieuze kwestie’

“Dit is een serieuze kwestie die we direct samen met onze textiel-recyclingpartner Yellow Octopus onderzoeken. Dit onderzoek is momenteel nog gaande. Het spreekt voor zich dat we niet willen dat kleding, ingezameld via onze Primark-winkels, terecht komt op plekken waar dit niet zou moeten."

“We zijn ons er nederig van bewust dat onze industrie nog steeds voor uitdagingen staat”, schrijft H&M in een reactie aan Radar. “We willen benadrukken dat het belangrijk is dat alleen gesorteerde kleding wordt verzonden naar plekken waar deze een tweede leven kunnen krijgen en alleen waar daadwerkelijk vraag is.”

Zara

Zara krijgt van Radar een blauwe blazer, een gebloemde korte broek en een groene lange broek in. Deze kledingstukken gaan alle drie naar een sorteercentrum van kringloop Rataplan. Twee kledingstukken komen ook daadwerkelijk in een Nederlandse kringloop terecht. 

Het derde kledingstuk wordt naar Afrikaanse land Togo verscheept, daar ligt het op een grote markt voor tweedehands kleding. 

C&A

Bij C&A levert Radar een beige blazer, donkerblauwe winterjas en een lange, lichte broek in. Alle drie de kledingstukken gaan naar een textiel sorteer- en exportbedrijf in Duitsland. De beige blazer popt na 3 maanden en 860 kilometer op in Tsjechië bij een papierbedrijf waar ze textiel recyclen. 

De lange, lichte broek raken we na het sorteercentrum in Duitsland kwijt. Het is niet bekend waar deze terecht is gekomen. De donkerblauwe winterjas gaat van Duitsland terug naar Nederland naar Almelo en komt terecht bij Frankenhuis, een bedrijf dat vezels maakt uit tweedehands kleding. 

Parlementaire vragen

Europarlementariër Lara Wolters (GroenLinks-PvdA) stelt naar aanleiding van het Radar-onderzoek parlementaire vragen hoe deze gang van zaken zich verhoudt tot de onlangs aangenomen Europese afval richtlijn. Ook wil ze weten in hoeverre de Europese Commissie dit ziet als greenwashing, en zo ja, welke maatregelen kunnen worden genomen richting de betrokken bedrijven.

De volledige reacties van de winkels lees je hier: