Moedervlek controleren? Zo herken je een melanoom

Huidkanker is de meest voorkomende en snelst groeiende vorm van kanker in Nederland. “Ruim 50 procent van mijn werk bestaat uit het behandelen van mensen met huidkanker, waaronder melanomen, terwijl dermatologie veel meer is dan dat,” beaamt dermatoloog Jorrit Terra.

Er zijn drie veelvoorkomende vormen van huidkanker: Het basaalcelcarcinoom komt veruit het meest voor (ong. 70 procent), groeit langzaam en zaait bijna nooit uit. Het plaveiselcelcarcinoom is iets agressiever en kan soms uitzaaien. Het melanoom is de meest agressieve vorm en kan snel uitzaaien als je er niet op tijd bij bent.

Zo herken je de signalen

Melanomen ontstaan meestal op de huid als een nieuw plekje. In 75 procent van de gevallen gaat het dus om een nieuwe pigmentvlek, geen bestaande moedervlek die verandert.

Terra zegt dat mensen in zijn praktijk regelmatig denken dat vooral ‘bolvormige en harige’ moedervlekken verdacht zijn. “Maar dat zijn meestal juist de goedaardige. Wij letten vooral op de platte, grillige, asymmetrische vlekken.”Hoe weet je of een plekje verdacht is? De ABCDE-regel is een handig geheugensteuntje.

Tips om jezelf te controleren

KWF Kankerbestrijding benadrukt dat je je huid vooral goed moet leren kennen. “Als je weet hoe je huid er normaal uitziet en aanvoelt, herken je makkelijker als er iets verandert. Voel of zie je iets anders dan normaal en is dat na 2 weken nog zo? Of vertrouw je het niet? Bespreek het dan met je huisarts.”

 Voor de controle geven zij de volgende tips:

• Zorg voor voldoende licht.
• Bekijk je gezicht, je hals, de schouders, je armen, je handen, borstkas, buik, rug, benen en voeten. Let extra goed op de plekken waar de zon veel op schijnt.
• Kijk of je moedervlekken zijn veranderd. Zoals een plekje dat ineens ruwer is geworden of verkleurd, of een plekje dat niet geneest, jeukt of bloedt.
• Kun je het zelf niet zien? Pak dan een spiegel of vraag een partner mee te kijken.

Terra geeft de tip mee om foto’s te maken. “Laat iemand in een kamer met goed licht een foto maken van gezicht, romp voor en achter, benen voor en achter. Herhaal dit elke vier tot zes maanden. Zo kun je foto’s vergelijken en veranderingen makkelijker opsporen.”

Dit vergeten mensen vaak

Bepaalde plekken op het lichaam worden snel overgeslagen: “De rug is een klassieke plek waar huidkanker vaak te laat wordt ontdekt. Ook vergeten mensen vaak hun oren in te smeren en te controleren.”

“Als je kalend bent, doe dan ‘s ochtends bij het tandenpoetsen meteen een klodder zonnebrand op je schedel. Dat zijn echt plekken waar je extra op moet letten,” aldus Terra.

Een denkfout die Terra vaak hoort in zijn spreekkamer: “Dan zegt iemand: ‘Ik kom eigenlijk nooit in de zon.’ Maar als je doorvraagt, blijkt dat ze lange stukken fietsen of graag in de tuin bezig zijn. Dan denken ze bij in de zon komen aan echt ‘zonnen’, maar ook bij dingen als fietsen, wandelen, een voetbalwedstrijd kijken wordt je blootgesteld aan de zon.”

Voor wie is het risico het grootst?

Sommige mensen lopen meer risico op een melanoom, bijvoorbeeld als je een lichte huid hebt, snel verbrandt of veel moedervlekken hebt. Leeftijd heeft er niet altijd meer mee te maken. “Twintig jaar geleden zag ik vooral mensen van boven de 80, nu zijn het mensen van 20 tot 100,” aldus Terra. 

“Het is vooral belangrijk dat je niet verbrandt. Verbranding door de zon veroorzaakt DNA-schade in huidcellen.”

“Vraag jezelf af: wat voor huidtype heb ik eigenlijk? Heb ik snel last van zon, verbrand ik gauw? Als je weet dat je gevoelig bent, kun je je gedrag daarop aanpassen: vaker smeren, UV-werende kleding dragen of de schaduw opzoeken als de zonkracht hoog is.”

Smeren: hoe en wanneer?

De UV-index in het weerbericht laat zien hoe sterk de zon is op elk moment van de dag. Vanaf UV-index 3 is het belangrijk om je te beschermen. Tussen 12.00 en 15.00 uur staat index het hoogst en is insmeren dus essentieel. Volgens Terra is het belangrijker hoe je smeert dan welk cijfer op de fles staat. “Factor 30 houdt 96 procent van de UV-straling tegen, en factor 50 ongeveer 98 procent, niet zoveel verschil dus. Het gaat vooral mis bij het aanbrengen.”

Breng de zonnebrand een half uur voordat je in de zon gaat aan. “Mensen smeren vaak te laat en te weinig, een te dunne laag. En ‘waterproof’ betekent alleen dat het na het zwemmen nog voor 50 procent werkt.”

Een zwemsessie heeft dus invloed op hoe effectief je beschermd bent. Datzelfde geldt als je zweet, afdroogt, of als je een shirt over je hoofd trekt. Het advies van de dermatoloog: smeer om de twee à drie uur opnieuw.

Bewust, niet bang

KWF benadrukt: ken je huid, let op veranderingen, en wacht niet te lang met hulp zoeken bij de huisarts. Dermatoloog Jorrit zegt dat het geen bangmakerij is: “Het is ook belangrijk om van de zon te blijven genieten. Ga er gewoon verstandig mee om en zorg dat je niet verbrandt.”

Bronnen:

• KWF Kankerbestrijding
• IKNL
• Kanker.nl