Op vakantie: welke invloed hebben tijdsverschil, zon en alcohol op je medicijnen?

Hoe ga je om met tijdzones?

Laten we beginnen met verre reizen. Vliegen naar het oosten – zoals Thailand of Indonesië – verkort je dag. Reis je richting Amerika, dan wordt je dag juist langer. Neem je je medicijnen op de gebruikelijke tijdstippen (zoals in Nederland), dan zit er ongemerkt veel minder of juist meer tijd tussen twee doses. Het medicijnniveau in je bloed kan daardoor lager of juist hoger worden.

“Bij sommige medicijnen zoals hiv-remmers of insuline is dat echt niet wenselijk”, zegt Annemieke Horikx van apothekersberoepsorganisatie KNMP tegen Radar. “Bij die middelen is het echt belangrijk dat de spiegel in het bloed niet te hoog of te laag wordt. In zulke gevallen moet je vooraf een aangepast schema afspreken met je arts of apotheker.”

“Als door tijdverschuiving de inname tijd korter wordt, is dat bij sommige medicijnen geen probleem. Bij hiv-remmers maakt dat bijvoorbeeld meestal niet uit. Wordt de innametijd door tijdsverschuiving langer, dan kan het advies zijn om met een schema de tijd stapsgewijs aan te passen, zodat je op de plaats van bestemming weer de gebruikelijke uren tussen innames kan aanhouden.”

Klein verschil tussen veilige en schadelijke dosis

Ook andere medicijnen met ‘een kleine therapeutische marge’* vragen extra aandacht. Dat zijn middelen waarbij het verschil tussen een veilige, een schadelijke of een niet werkzame dosis heel klein is. Een geringe afwijking in de dosering kan dan al leiden tot vervelende bijwerkingen, of juist tot een verminderde werking.

Soms kun je al thuis beginnen met het verschuiven van je innametijden. En in sommige gevallen helpt het om tijdens de vlucht een tussenstap in te bouwen. Zeker hierbij is het raadzaam om te overleggen met je arts of apotheker.

Meestal is er speling

Toch geldt voor de meeste medicijnen een ruime speling. “Het is meestal geen probleem als je ze een paar uur eerder of later inneemt”, zegt Horikx. “En hoe vaker je per dag moet slikken, hoe meer speling je hebt. Belangrijker is om te letten op het moment van inname: nuchter of juist bij de maaltijd.” Een schildkliermedicatie als levothyroxine moet je bijvoorbeeld op een nuchtere maag nemen, terwijl bepaalde antibiotica juist beter werken als je ze slikt bij het eten.

Horikx adviseert voor de meeste medicijnen om in de nieuwe tijdzone zoveel mogelijk vast te houden aan je gebruikelijke innametijd – dus als je thuis je medicatie om zeven uur ’s ochtends neemt, doe dat dan ook om zeven uur lokale tijd op je vakantiebestemming.

Zomerzon en medicatie

Veel vakantiegangers trekken naar de zon en daar schuilt een ander risico. “Sommige medicijnen maken je huid overgevoelig voor zonlicht”, legt Horikx uit. “Dat kan leiden tot uitslag, jeuk of blaasjes. Zeker bij enkele antibiotica en bepaalde plasmiddelen komt dat regelmatig voor.”

Ook sommige medicatie die wordt gebruikt bij reuma of de ziekte van Crohn kunnen dit effect hebben. “Check bij twijfel het etiket of overleg met de apotheek”, zegt Horikx. “Als er staat ‘Felle zon en/of UV-lamp op de huid vermijden, dan is dat niet voor niets. Uit de zon blijven, meerdere malen goed insmeren met zonnebrand en goed bedekkende kleding zijn hierbij een must.”

Bewaar medicijnen op een koele plek

Niet alleen je huid heeft last van de zon; ook medicijnen kunnen slecht tegen hitte. Worden ze te warm, dan kunnen ze minder goed gaan werken of zelfs onbruikbaar worden. Laat ze daarom nooit achter in een geparkeerde auto, want daar kan de temperatuur oplopen tot boven de 40  graden. In het bagageruim van een vliegtuig kunnen ze juist bevriezen.

Neem je medicijnen daarom altijd mee in je handbagage en bewaar ze zo koel mogelijk, bijvoorbeeld in een speciaal reisetui. Voor medicijnen die normaal in de koelkast bewaard moeten worden, is een koeltas met koelelementen noodzakelijk. Bij lange vluchten is het soms mogelijk om de medicatie te laten bewaren in de koelkast in het vliegtuig. Het is verstandig hier vooraf naar te informeren. Ook hier kan de apotheek je helpen om te kijken hoe je medicijnen het beste kunt meenemen op een vliegreis.  

Effect van alcohol

Op vakantie drink je misschien wat makkelijker een extra glaasje wijn of een lekker cocktailtje. Maar in combinatie met sommige medicijnen kan drank onverwachte effecten veroorzaken. “Alcohol kan de werking van medicijnen verzwakken of juist de werking van alcohol versterken”, zegt Horikx. “Dat hangt af van het type medicijn en hoe het in je lichaam wordt afgebroken.”

Veel medicijnen worden – net als alcohol – afgebroken in de lever, die maar een beperkte capaciteit heeft. Als alcohol en medicijnen tegelijk moeten worden verwerkt, ontstaat er een soort file. “De twee middelen blijven dan langer in je lichaam aanwezig. Dit kan leiden tot versterkte bijwerkingen van het middel.” 

Andere middelen kunnen de afbraak van alcohol juist vertragen, waarschuwt Horikx. “Hierdoor blijft een giftig afbraakproduct van alcohol langer in het lichaam dan gewenst. Dit kan zorgen voor misselijkheid, hoofdpijn en duizeligheid.”

Bij middelen die werken op het centrale zenuwstelsel – zoals slaapmiddelen, kalmeringsmiddelen, sterke pijnstillers en antidepressiva – versterkt alcohol meestal het effect. “Je wordt er extra suf of duizelig van en je reactievermogen daalt,” zegt Horikx. “Dat effect kan al optreden na één of twee drankjes, zeker bij warm weer of als je weinig eet of drinkt.”

Pijnstillers, zoals ibuprofen of diclofenac, kunnen in combinatie met alcohol extra belastend zijn voor de maag omdat zowel pijnstillers als alcohol de maag kunnen irriteren en je last kunt krijgen van je maag.

Goede voorbereiding

Medicijngebruik en vakantie gaan prima samen, zolang je weet waar je op moet letten. Vraag ruim voor vertrek advies aan je arts of apotheker, controleer in de bijsluiters of zon en alcohol risico’s geven, en stel een goed innameschema op bij tijdsverschil.