De energierekening voor consumenten met een variabel tarief is in een jaar tijd ruim verdubbeld. Betaalde een gezin van vier personen met een jaarverbruik van 1700 kubieke meter gas en 4000 kWh stroom vorig jaar nog zo'n 3000 euro, inmiddels bedraagt de energierekening ruim 6500 euro. En dan is de overheidscompensatie van zo'n 400 euro er al vanaf. De overheid heeft voor 2022 de belasting op stroom verlaagd en de belastingkorting verhoogd, maar dit is slechts een druppel op een gloeiende plaat. Deze compensatie scheelt dit gezin maar zo'n 4% op hun energierekening. Het gezin betaalt ondanks deze kortingen nog steeds 1400 euro aan energiebelasting én btw: dus 22 procent van hun energierekening belandt rechtstreeks in de staatskas. 

Brandbrief: grote groepen kunnen hun energierekening niet meer betalen

De veertig grootste Nederlandse gemeenten, verenigd in de G40, hebben een gezamenlijke brandbrief gestuurd naar minister Carola Schouten voor Armoedebeleid, omdat ze zich grote zorgen maken dat grote groepen hun energierekening niet meer kunnen betalen. Gemeenten ontvangen dagelijks signalen van inwoners die moeten kiezen: betaal ik mijn huur of mijn energierekening? De lokale bestuurders doen een dringende oproep aan de minister om dit probleem gezamenlijk aan te pakken. 'Want de verantwoordelijkheid als het gaat om het verstevigen van de bestaanszekerheid en het tegengaan van energiearmoede is er een van ons samen.' 

‘Dit is enorm zorgwekkend’

Rob de Geest, wethouder in Deventer en mede-ondertekenaar van de brandbrief, zegt: 'Het raakt mensen behoorlijk in hun bestaanszekerheid en in hun basisbehoeften. Energieverbruik is natuurlijk een belangrijk element, maar brengt forse kosten mee voor veel gezinnen. Laat staan als die energiekosten zo enorm toenemen zoals we nu eigenlijk zien. Dat is enorm zorgwekkend.' 

Nederland betaalt meeste energiebelasting en btw op gas

De overheid kan weinig doen aan de torenhoge energietarieven, maar heeft wel invloed op de energiebelasting en btw die geïnd wordt. Als je kijkt naar onderstaande grafiek zie je dat Nederland zonder belasting (without taxes) en btw (VAT) één van de laagste gasprijzen van Europa heeft. Maar mét belastingen en btw is Nederland veruit het duurste land qua gasprijs voor huishoudens. 

Belasting op gas afgelopen tien jaar verdubbeld

Ook zie je dat de belasting op gas de afgelopen tien jaar is verdubbeld. In 2013 betaalde een huishouden nog 0,1862 eurocent en in 2022 is dat opgelopen naar 0,36322 eurocent. De overheid verhoogt ieder jaar de gasbelasting vanwege de energietransitie, omdat we uiteindelijk allemaal van het gas af moeten. Je ziet ook dat huishoudens veruit de meeste belasting op gas betalen. Een consument betaalt ruim 36 eurocent per kubieke meter, terwijl grootverbruikers minder dan 7 eurocent betalen. En naarmate de industrie meer verbruikt, wordt de gasbelasting nog lager en zakt die naar 0,01298 eurocent. 

Met je winterjas in bed, omdat je de verwarming niet kunt betalen

Tomas Bleker, energie-expert bij vergelijkingssite Pricewise, zegt: 'Het is inderdaad het beleid om gas meer te belasten, zodat het gebruik wordt ontmoedigd en mensen efficiënter omgaan met hun gasverbruik. Daar valt als idee wat voor te zeggen, alleen zitten we nu in een situatie dat mensen de hele winter hun kachel uit hebben gezet. En ja, wij horen echt verhalen van mensen die met een winterjas in bed blijven liggen, omdat het zo koud is en ze de verwarming niet kunnen betalen. Dus of deze beleidsregel, die gericht is op het efficiënter omgaan met je verbruik nu nog helemaal op z'n plek is? Euh, dat betwijfel ik.'

Diverse Europese landen verlaagden btw op energie

In ons omringende landen maken overheden zich grote zorgen over de hoge energieprijzen. Zo is er in een aantal Europese landen de btw op energie tijdelijk verlaagd. Zo heeft België het btw-tarief op elektriciteit verlaagd van 21 naar 6 procent en praat de Belgische regering momenteel ook over het verlagen van het btw-tarief op gas. Italië heeft het btw-tarief verlaagd naar 5 procent en Polen heeft de btw op gas en elektriciteit tijdelijk verlaagd van 23 naar 8 procent. De Poolse minister van Klimaat Aleksander Brzozka zegt: 'dat door deze btw-verlaging op stroom en gas de energierekening met de helft verminderd wordt.' En Frankrijk heeft de gasprijzen tot april bevroren. 

Gezin bespaart 850 euro per jaar door verlaging btw én gasbelasting

Radar is benieuwd wat het ons voorbeeldgezin zou opleveren als we in Nederland de gasbelasting met een dubbeltje verlagen naar 26 cent (het niveau van 2018) en het hoge btw-tarief van 21 procent zouden verlagen naar 9 procent. Volgens energie-expert Tomas Bleker zou ons voorbeeldgezin hierdoor 850 euro per jaar besparen op hun energierekening. Hij zegt: 'Door de enorm gestegen tarieven voor stroom en gas is het effect van de huidige overheidscompensatie van zo'n 400 euro verwaterd. Dat was tegen de prijzen van toen een redelijk iets. Als je dat nu omrekent naar wat een huishouden aan jaarkosten kwijt is, dan is dat maar 4 procent van de totale rekening. Dus we zijn ingehaald door de tijd.' Als alleen de btw wordt verlaagd naar 9 procent gaat het om een besparing van 650 euro per jaar.  

Stel bespaart 485 euro per jaar en single 357 euro

Pricewise rekende op verzoek van Radar ook uit wat voor een besparing dit oplevert voor een echtpaar. Een stel verbruikt jaarlijks gemiddeld 975 kubieke meter gas en 1800 kWh stroom. Dat kost met de huidige prijzen ruim 3821 euro per jaar. Als je ook hier de gasbelasting met 10 eurocent verlaagt én het btw-tarief verlaagd naar 9 procent, scheelt dat het samenwonende stel 485 euro op hun jaarrekening. Bij alleen een btw-verlaging gaat het om bijna 380 euro per jaar. Een alleenstaande gebruikt zo'n 725 kubieke meter gas en 1350 kWh aan stroom en betaalt hiervoor momenteel 2796 euro per jaar. De single kan met de verlaging van btw én gasbelasting bijna 357 euro per jaar besparen op de energierekening. Bij alleen een verlaging van het btw-tarief naar 9 procent gaat het om bijna 278 euro per jaar. Wij gaan in onze berekeningen uit wat het op jaarbasis scheelt, terwijl de overheid uitgaat van een tijdelijke btw-verlaging van een half jaar. 

Rutte: 'Geen taboes in deze crisissituatie'

Door de oorlog in Oekraïne stijgen de prijzen voor energie, brandstof en voeding dagelijks. Het kabinet presenteerde afgelopen vrijdag een pakket maatregelen hoe ze de grootste koopkrachtdaling in veertig jaar willen repareren. Premier Rutte zei 8 maart in de Tweede Kamer dat ‘er geen taboes zijn in deze crisissituatie.' Minister Kaag van Financiën kijkt naar alle opties voor extra compensatie vanwege de hoge energieprijzen. Maar ze temperde ook meteen de verwachtingen. 'Het is niet mogelijk om iedereen te compenseren'. Kaag zegt verder: 'De hoge inflatie is echt een enorme dreun, maar we moeten dit zorgvuldig doen.' Het kabinet wil dat de compensatie vooral terecht komt bij de mensen die het écht nodig hebben.

Kabinet verlaagt btw-tarief op energie vanaf 1 juli naar 9 procent

Het kabinet verlaagt vanaf 1 juli het btw-tarief op energie van 21 naar 9 procent. De overheid schrijft: 'Door deze maatregel daalt de energierekening (voor een huishouden met een gemiddeld verbruik) in dit half jaar met ongeveer 140 euro.' De accijnsverlaging op brandstof wordt voor benzine 17 eurocent en voor diesel 11 eurocent per liter en gaat al in op 1 april. Het zijn tijdelijke verlagingen tot het eind van het jaar. Daarnaast krijgen mensen met een inkomen rond bijstandsniveau via de gemeenten 800 euro extra compensatie. Dit compensatieplan kost 2,8 miljard euro bovenop de 3,2 miljard die eerder is uitgetrokken. Rob Jetten, de minister van energie en klimaat zegt dat hij ‘afspraken heeft gemaakt’ met energieleveranciers om mensen niet af te sluiten als zij hun veel hogere energierekening niet meer kunnen betalen. Jetten zegt: 'We willen absoluut voorkomen dat mensen worden afgesloten.'

D66 vindt het goed dat het kabinet in actie komt

Radar maakt een rondgang langs diverse politieke partijen om te vragen wat zij vinden van de maatregelen om de energierekening betaalbaar te houden. Steven van Weyenberg, Tweede Kamerlid voor D66 tweet: 'Goed dat kabinet in actie komt. Samen met het al eerder afgesproken pakket ontvangen de 800 duizend meest kwetsbare huishoudens (tot 130 procent minimumloon) in 2022 circa 1200 euro tegemoetkoming voor hogere energierekening.'  'Daarnaast ook terecht aandacht voor sneller verduurzamen / energiebesparing. Geld wordt naar voren gehaald.' 

PvdA: compensatie duurt te lang en is volstrekt onvoldoende

Lilianne Ploumen, fractievoorzitter van de PvdA maakt zich ernstig zorgen over de stijgende energieprijzen. 'Lagere belastingen op energie zijn voor Nederlanders heel welkom. Maar dit pakket is totaal ongericht, komt voor veel mensen te laat en is volstrekt onvoldoende. De verlaging van de energiebelasting komt pas in de zomer, huurders zitten in de kou en voor mensen rond modaal helpt dit lang niet genoeg om de rekeningen te kunnen betalen. De PvdA wil daarom gerichte compensatie, zoals het verlagen van huren, bevriezing van de energieprijzen en meer ruimte voor gemeenten om mensen te helpen die het zelf niet meer redden.‘

GroenLinks pleit voor bevriezing van de energieprijzen

GroenLinks ziet liever andere opties dan het verlagen van de btw op energie. De partij pleit voor een totaalpakket zoals bevriezing van de energieprijzen op het huidige niveau om te voorkomen dat het verder uit de hand loopt. Ook wil GroenLinks een verhoging van het budget voor de bijzondere bijstand en een eenmalige uitkering aan laagste inkomensgroepen via bijvoorbeeld de zorgtoeslag. Daarnaast pleit GroenLinks nog voor andere maatregelen omtrent de energiebelasting.

PVV pleitte al langer voor verlaging btw-tarief op energie

Geert Wilders van de PVV pleitte al eerder voor het structureel verlagen van het btw-tarief op energie naar 9 procent. De PVV-fractievoorzitter ging zelfs nog een stapje verder en wil in dit crisisjaar de btw op energie op 0 procent zetten. Maar daarvan heeft het kabinet al gezegd dat dat te duur is.

Structureel financieel krap zitten

Wethouder De Geest uit Deventer heeft waardering voor het feit dat het kabinet een fors pakket maatregelen heeft neergelegd. 'De vraag is wel of het pakket wel echt mensen helpt of dit de structurele aanpak is die nodig is? Een deel van de maatregelen gaat 1 april in en deel gaat 1 juli in; daar zit een gat tussen. En de vraag is: waarom dan tijdelijk? Je moet structurele oplossingen bieden voor mensen die structureel financieel krap zitten.'

Nibud: 'tempo maken met de uitvoering'

In de uitzending van Radar van 14 maart 2022 is Arjan Vliegenthart, directeur van het Nibud, te gast. Het Nibud heeft uitgerekend dat ondanks de compensatie van de overheid mensen nog steeds geld tekort komen en moeten bezuinigen. Dat is voor twee keer modaal een stuk makkelijker dan voor mensen in de bijstand die al ieder dubbeltje moeten omdraaien. Voor hen is 40 of 50 euro een week boodschappen.

Vliegenthart zegt: 'De verlaging van de accijns en btw is een voorbeeld van generiek beleid. Dat helpt veel mensen een beetje. Daarnaast is sprake van maatwerk voor de groep die het het meest lastig heeft. Voor een kleinere groep gebeurt er meer en die krijgen via hun gemeente 800 euro extra. Die combinatie is de juiste insteek. Tegelijkertijd geldt dat de plannen samen het koopkrachtverlies niet helemaal zullen wegnemen. Iedereen gaat het in de portemonnee merken. Het is daarnaast van groot belang dat er tempo wordt gemaakt met de uitvoering door gemeenten. 1 juli is ver weg als je nu je rekeningen niet kunt betalen. Daarnaast moeten we goed in de gaten houden dat iedereen die recht heeft op compensatie dat ook daadwerkelijk krijgt. Want als het geld niet op je rekening terechtkomt, ben je niet geholpen.'

Het Nibud heeft uitgerekend dat ondanks de compensatie van de overheid mensen nog steeds geld tekort komen en moeten bezuinigen