Paniek en gezondheidseffecten door medicijntekort

Radar ondervroeg bijna 20.000 mensen die weleens medicijnen op recept halen, voor zichzelf of een ander. 68 procent heeft ervaring met medicijntekorten, waarvan 58 procent in dit of het afgelopen jaar. De tekorten komen onder andere veel voor bij bloed-, hart- en vaatmedicatie, diabetesmedicijnen, oog- en slaap-, astma- en schildkliermedicatie en antidepressiva.

Paniek en grote gevolgen

Voor bijna een kwart (23%) van de respondenten heeft het aanzienlijke tot (heel) grote gevolgen dat het medicijn niet verkrijgbaar is of was. Iemand rapporteert blijvende afbraak van de nierfunctie door een medicijntekort. Een persoon die niet aan de (juiste) slaapmedicatie kan komen, laat weten dat niet kunnen slapen invloed heeft op alles, als het lang duurt. Een respondent met een allergie geeft aan een allergische reactie te krijgen van de alternatieve allergiemedicatie: “daardoor was het gemis van de allergiemedicatie nog groter.”

Anderen vertellen over suïcidale gedachten en neigingen door een gebrek aan antidepressiva. Ook melden veel mensen paniek wanneer er een tekort ontstaat en het onduidelijk is wanneer weer geleverd kan worden: zij weten wat ze te wachten staat.

Geen voorraad en geen vergoeding

Redenen voor het tekort zijn vooral dat het niet leverbaar is vanuit de fabrikant (bij 64%), dat het niet op voorraad is in de apotheek (39%) of, bij 1 op de 7, omdat de zorgverzekeraar het niet (meer) vergoed.

Vervangende medicijnen

56 procent kreeg een vergelijkbaar medicijn aangeboden, in de meeste gevallen met dezelfde werkzame stof, soms met een andere werkzame stof. In een enkel geval bereidde de apotheek zelf een vervangend medicijn. 5 procent kreeg wel het origineel voorgeschreven medicijn mee, maar kreeg een andere (verminderde) dosering voorgeschreven.

42 procent van degenen die een ander medicijn of een andere dosering kregen, is hier negatief over: vanwege bijwerkingen, omdat het medicijn niet (goed) doet wat het zou moeten doen, of omdat hun lichaam eraan moet wennen. Lees ook eerder onderzoek over vervangende medicijnen.

Financiële gevolgen

Daarnaast noemen mensen financiële redenen om niet blij te zijn met de alternatieve medicatie, omdat deze duurder is, of omdat er bij de apotheek extra betaald moet worden vanwege de zogeheten “eerste uitgifte”. Lees meer over de uitgiftekosten van de apotheek in eerder onderzoek van het Radar Panel.

Ook melden mensen dat de vorm niet altijd prettig is: te grote pillen die lastig te slikken zijn, medicatie die een vieze smaak heeft, pillen met een hogere dosering die slecht te delen zijn, of iedere dag moeten prikken in plaats van eens per week. Steeds een andere vorm of dosering is ook verwarrend, geven meerdere mensen aan.

Sommigen gebruiken de alternatieve medicatie niet: “Een niet deelbare tablet met de dubbele hoeveelheid werkzame stof. Deze heb ik dan ook niet ingenomen.” Van wie wel een vergelijking kan maken, geeft 45 procent aan dat de werking van het vervangende medicijn slechter is. 33 procent geeft aan dat de bijwerkingen van de alternatieve medicatie zwaarder is.

Lang wachten

Behalve alternatieve medicatie en doseringen, bieden apothekers en artsen andere oplossingen om een medicijntekort op te vangen. Voor 29 procent is dat wachten tot het weer geleverd wordt, 22 procent krijgt een kleinere voorraad mee. Wachten is niet voor iedereen een optie:

Bij 19% is het medicijn korter dan 2 weken niet /slecht verkrijgbaa, bij een derde (35%) tussen de 1 en 6 maanden, bij 15% een half jaar of langer. Iemand geeft aan niet meer tot het laatste moment te wachten om bij te bestellen:

Rondbellen

1 procent geeft aan dat er geen oplossing wordt geboden: “Regelmatig: geen oplossing geboden, alleen een mededeling”. Vaker echter lijken apothekers hun best te doen om met de beperkte voorraden toch iedereen van dienst te zijn. Ze verwijzen mensen door naar andere apotheken of bellen zelf rond. Iemand laat weten dat een assistent medicijnen zelf is gaan halen:

Laatste noodvoorraad

Ook huisartsen doen hun best: “De huisarts had uit het lokale ziekenhuis nog een paar pillen weten te bemachtigen”

“Ik moest contact opnemen als ik echt te kort kwam, maar weet niet wat ze dan zouden doen”, laat iemand weten. Wanneer het écht op is, is het tenslotte op. Zo laat iemand weten op de vraag wat voor acties mensen zelf ondernemen om toch aan de origineel voorgeschreven medicatie te komen: “De huisarts bellen, die vervolgens boos de apotheek belde dat ze hun werk moesten doen. Maar dat werkte alleen de eerste 2 keer. Daarna was het ook bij de leverancier weg.”

Zelf op pillenjacht

Veel mensen gaan zelf apotheken langs, al dan niet in het buitenland. “Met recept naar België, was voorraad genoeg, echter de rekening werd niet vergoed door Zilveren Kruis.” Behalve dat mensen voor extra kosten komen te staan, kan het ook nogal een tour zijn, blijkt: “9 tabletten via de universiteit Maastricht, universiteit Leuven, apotheek in Delft.” Iemand heeft geluk met een kennis die dezelfde medicatie gebruikt en wat kon missen: “Zo kon de wachttijd overbrugd worden.”

Een handjevol mensen is er via particuliere doorverkoop, bijvoorbeeld via Marktplaats of sociale media aan gekomen. “Besteld in het internet in het buitenland.” Overigens, voordat we je op ideeën brengen: aan medicatie kopen van particuliere doorverkopers kleven gezondheidsrisico’s.

Lees hier meer over het soort medicactie dat lastig te verkrijgen is en bekijk het eerdere onderzoek over medicijntekorten, uit 2018 – ook toen speelden de problemen al. Radar spreekt in de uitzending van 29 april met verschillende partijen over de oorzaken en de mogelijke oplossingen.