Tienduizenden consumenten betaalden te veel boeterente toen zij hun hypotheek oversloten. Wie een hypotheek eerder aflost dan afgesproken, betaalt namelijk een boete aan de hypotheekverstrekker. De bank loopt dan immers rente-inkomsten mis.

Rekenen in nadeel klant

En met die boeteberekeningen ging een hoop verkeerd, bleek uit een eerdere uitzending van Radar. Ook de Autoriteit Financiële Markten (AFM) constateerde dat hypotheekaanbieders vaak rekenen in het nadeel van de klant. Hierdoor betaalden consumenten onterecht honderden tot duizenden euro's teveel boeterente. Daarom presenteerde de toezichthouder op 20 maart 2017 een leidraad voor hoe hypotheekverstrekkers eerlijk hun boeterente moeten berekenen.

Alle banken beloofden dit voorjaar beterschap: ze zouden dit dossier vóór het eind van 2017 opgelost hebben. Radar is benieuwd of de banken zich inmiddels houden aan de nieuwe regels en of 'oversluiters' compensatie hebben ontvangen als ze te veel boeterente hebben betaald. Radar kreeg namelijk signalen dat niet alle consumenten vóór het eind van 2017 een herberekening en de bijbehorende compensatie hebben ontvangen.

Compensaties van een paar tientjes tot duizenden euro's

Radar maakte een rondgang langs ruim dertig hypotheekverstrekkers. Het gros haalt de zelfopgelegde deadline van 31 december 2017. Ze hebben alle herberekeningen gemaakt en de te veel betaalde bedragen teruggestort aan de klant. Exacte bedragen willen de meeste banken niet noemen, maar de uitgekeerde compensatie varieert van een paar tientjes tot duizenden euro's.

ABN Amro, ING en Rabobank kregen het níet voor elkaar om alle herberekeningen en compensaties uit te voeren vóór 31 december 2017. Deze banken hebben veel hypotheekklanten en moeten duizenden herberekeningen maken. Ze geven aan voor zo'n vijf tot tien procent van de klanten meer tijd nodig te hebben. De AFM vindt het 'teleurstellend dat een aantal aanbieders deze deadline nog niet heeft gehaald.'

ABN Amro: 7 miljoen euro compensatie

Bij ABN Amro gaat het om ruim 30.000 klanten, waarvan zo'n dertig procent recht heeft op compensatie. 'Het is helaas niet gelukt om alle klanten die daar recht op hebben in 2017 te compenseren. Deze klanten zijn hierover schriftelijk  op de hoogte gesteld. Omdat wij het belangrijk vinden om het in een keer goed te doen nemen wij meer tijd. Dit geldt dus voor een beperkt deel van de klanten. Compensatie zal voor deze laatste klanten begin dit jaar plaatsvinden.' ABN Amro verwacht in totaal 7 miljoen euro aan compensatie uit te betalen aan zo'n 9.000 klanten.

ING: 'Enkele duizenden herberekeningen'

ING noemt geen exacte aantallen, maar 'het gaat in totaal om enkele duizenden herberekeningen.' Circa 90 procent krijgt vóór het eind van 2017 compensatie. 'Voor enkele hypotheken hebben we meer tijd nodig, omdat het ingewikkelder gevallen zijn die we zorgvuldig willen behandelen. Naar verwachting ontvangt deze laatste groep klanten zo snel mogelijk in het eerste kwartaal van 2018, maar uiterlijk 31 maart, de herberekening en eventuele compensatie. Wanneer de herberekening hoger uitvalt, hoeft de klant het verschil niet aan ons te betalen.'

Rabobank: Uitbetaling in januari

De Rabobank telt 52.000 leningen waarover boeterente is betaald. Zo'n 40 procent komt in aanmerking voor compensatie. 'Op 1 januari 2018 moest nog voor 3000 leningen een herberekening plaatsvinden. Voor deze resterende vijf procent aan leningen die nog open staan voor herberekening, vindt de herberekening de komende weken plaats. Voor een kleine groep klanten is de herberekening verschoven naar het eerste kwartaal van 2018. Dit betreft veelal klanten met een opbouwhypotheek, die bijvoorbeeld meerdere wijzigingen in hun hypotheek in korte periode hebben doorgevoerd, wat een herberekening complexer maakt. Ook deze groep klanten willen we zorgvuldig behandelen en meteen de juiste herberekening kunnen overleggen. Rabobank streeft ernaar om de feitelijke uitbetaling aan klanten die voor een vergoeding in aanmerking komen, het eerste kwartaal van dit jaar te voltooien.'

Rabobank schatte in eerste instantie 5 miljoen euro uit te keren, maar de bank zegt nu dat het bedrag wat hoger uitkomt.

Bijna 3500 euro te veel betaald

Radar sprak met Huub Kolkman. Hij wil zijn ABN Amro Meegroeihypotheek oversluiten, maar zijn spaardeel van 40.000 euro wordt niet van de hypotheekschuld afgetrokken. Hij betaalt hierdoor bijna 3500 euro teveel aan boeterente. Er is onduidelijkheid hoe de nieuwe rekenregels moeten worden geïnterpreteerd.

Kolkman zegt: 'Ik voel mij misleid. Want dit is natuurlijk twee maanden salaris. Banken zijn geïnteresseerd in geld, niet in mensen. En ja dat dit mensen in hun portemonnee raakt. Ja, dat is dan maar zo.'

Zijn financieel adviseur, Jeroen Wolfsen van Moneywise, trekt bij ABN Amro aan de bel, maar krijgt deze wonderlijke reactie: 'Wij kunnen bij het berekenen van een vergoeding geen rekening houden met de opgebouwde waarde in een meegroeiverzekering. Dit is niet mogelijk omdat wij niet de exacte waarde in deze polis inzichtelijk hebben.' Vreemd, want de spaarverzekering is ondergebracht bij ABN Verzekeringen NV - een onderdeel van het ABN Amro-concern.

Denk in het klantbelang

Volgens financieel adviseur Wolfsen voert ABN Amro een non-discussie. 'De bank zegt dat het om een hybride hypotheekproduct gaat waar de klant kan kiezen tussen beleggen en sparen. En deze hypotheekvorm valt niet onder de gunstige AFM-boeteberekening. Maar in de hypotheekpapieren staat dat vanaf 2013 voor 100 procent wordt gespaard. Het is dus een spaarhypotheek. Hoe kan een consument weten dat zijn spaarrekening hier niet onder valt? ABN Amro kan zich verschuilen achter de kleine lettertjes, maar kan ook denken in het belang van de klant.'

Wolfsen vindt dat deze handelwijze in strijd is met de AFM-rekenmethode. Hierin staat letterlijk: 'Bij (bank)spaarhypotheken moet de (toekomstige) contractuele kapitaalopbouw in de spaarrekening als (fictieve) aflossing worden beschouwd. Dit betekent dat de hypotheekaanbieder uit moet gaan van de "netto hypotheek."' In gewone mensentaal: eerst moet de spaarpot van de hypotheekschuld afgetrokken worden en over de rest betaal je boeterente.

ABN Amro wilde niet naar de studio komen en laat schriftelijk weten: 'In de leidraad wordt niet gesproken over hybride hypotheken. Tijdens de herstelactie kwamen we er achter dat je de regels ook anders kunt uitleggen. We heroverwegen of we aan onze interpretatie willen vasthouden. Uiterlijk 15 februari maken we ons besluit bekend.'Lees hier de volledige reactie van ABN Amro

23.000 euro teveel betaald

Hein Wiegerinck sloot eind 2016 zijn hypotheek bij WestlandUtrecht over om te profiteren van een lagere rente. Maar de boeterenteberekening klopte niet - ook niet nadat de AFM de nieuwe rekenregels introduceerde. De bank hield wederom geen rekening met zijn boetevrije deel van twintig procent en rekende tot twee maal toe met tien procent. Als Wiegerinck met de allereerste aflosnota akkoord was gegaan, had hij uiteindelijk 23.613,57 euro te veel betaald.

Wiegerinck vindt het triest dat Westland Utrecht keer op keer dezelfde rekenfout maakt. 'Je zou kunnen zeggen het is geen stijl dat banken zo met mensen omgaan, die hen het geld leveren. Die hun betalen. Ze vragen ook niet geringe bedragen.  Dat is heel teleurstellend.'

'Niet goed te praten'

De woordvoerder van WestlandUtrecht Bank erkent de fout en zegt dat 'dit niet goed te praten valt'. 'Klanten mogen bij ons normaliter per kalenderjaar tien procent van de oorspronkelijke hoofdsom vergoedingsvrij aflossen. In de casus die u heeft voorgelegd mocht de klant per kalenderjaar twintig procent van de oorspronkelijke hoofdsom vergoedingsvrij aflossen. Dit is een bijzondere en unieke afspraak die WestlandUtrecht Bank in het verleden met deze klant heeft gemaakt en door ons niet goed geadministreerd is.

De "boeterenteberekeningen" zijn vervolgens gebaseerd op tien procent in plaats van twintig procent, waardoor de te betalen “boeterente” hoger uitviel. Wij betreuren dit incident. WestlandUtrecht Bank heeft deze klant excuses gemaakt en de teveel betaalde "boeterente" terugbetaald inclusief vergoeding van wettelijke rente.'

Aflosnota onbegrijpelijk

Ikbenfrits.nl pleit voor een duidelijke en begrijpelijke aflosnota met een onderbouwing van de rekensom. In samenwerking met de Consumentenbond heeft de online hypotheekadviseur een checklist opgesteld.

Helaas tonen weinig banken een transparante rekensom, die daadwerkelijk te controleren is. Ook de AFM heeft meldingen van huizenbezitters ontvangen dat de aflosnota's onbegrijpelijk of onvolledig zijn. Op de site van AFM staat een voorbeeld van hoe een aflosnota eruit hoort te zien. In het onderzoek van de AFM wordt de begrijpelijkheid van de aflosnota's ook gecontroleerd.Lees hier de volledige reactie van de AFM

Radar kan niet beoordelen of dit slechts incidenten zijn of dat het vaker misgaat met de boeterenteberekeningen. Toezichthouder AFM is druk bezig met een eigen onderzoek en hoopt in het tweede kwartaal van 2018 de uitkomst te publiceren. De AFM heeft bij 15 verschillende hypotheekverstrekkers in totaal 150 boeterenteberekeningen opgevraagd en rekent deze nu na of de hypotheekverstrekkers de juiste rekenmethode hanteren. Als blijkt dat de hypotheekaanbieders zich niet aan de regels houden, kan de AFM boetes opleggen.

Schikking en rechtszaak

De nieuwe rekenmethode van de AFM geldt alleen voor hypotheken die overgesloten zijn vanaf 14 juli 2016. Overgesloten hypotheken vóór die datum komen helaas niet in aanmerking voor een herberekening en eventuele compensatie. De AFM zegt niet in te kunnen grijpen, omdat een wettelijk kader ontbreekt. De toezichthouder kan pas handhaven vanaf 14 juli 2016 toen de Europese hypotheekrichtlijn Mortgage Credit Directive is ingegaan.

Ikbenfrits.nl vindt dit onterecht en is vorig jaar Oversluitclaim gestart om op te komen voor consumenten die vóór 14 juli 2016 hun hypotheek oversloten en ook hoge oversluitboetes hebben betaald. Inmiddels hebben ruim 11.000 mensen zich aangemeld. Ondertussen zijn er met twee banken twee schikkingen getroffen. En start Ikbenfrits in januari een rechtszaak tegen twee andere banken.  

Rentemiddeling

Rentemiddeling valt nu nog niet onder de nieuwe regelgeving, maar daar komt verandering in. De nieuwe minister van Financiën, Wopke Hoekstra, is bezig met het voorbereiden van een wijziging van de regelgeving, zodat ook bij rentemiddeling niet meer dan het financieel nadeel in rekening gebracht kan worden. Daarom is op 5 december 2017 een internetconsultatie gestart, die op 14 januari afloopt.

Niet vergeten: correctie belastingaangifte!

En mocht je compensatie hebben ontvangen, omdat je in het verleden te veel boeterente hebt betaald, vergeet dat dan niet te corrigeren op je belastingaangifte. De fiscus kijkt namelijk ook mee. Je riskeert een boete tot 100 procent van het verschuldigde bedrag, als je de compensatie niet meldt op je belastingaangifte.Lees meer informatie over het melden hiervan op de site van de Belastingdienst

Lees de volledige reacties van alle hypotheekverstrekkers

Hoe reageert jouw bank / hypotheekverstrekker? Lees hier de volledige reacties van alle hypotheekverstrekkers (op alfabetische volgorde).