Zijn elektrische auto's wel zo milieuvriendelijk?

Dat bij de productie van elektrische auto's meer koolstofdioxide wordt uitgestoten dan bij andere auto's, wordt door niemand betwist. Hoeveel dit is en voor hoeverre het gecompenseerd wordt door de lagere CO2-uitstoot bij het gebruik van een elektrische auto, verschillen de metingen en meningen over.

Elektrische auto pas schoner bij 700.000 kilometer?

In maart kopten verschillende kranten dat wegens de uitstoot die bij de productie van accu's gepaard gaat, je volgens de Belgische professor Damien Ernst bijna 700.000 kilometer moet rijden voordat dat verschil wordt goedgemaakt.

Dit cijfer werd door andere experts al snel ontkracht: zo zou hij onder andere verouderde onderzoeken gebruikt hebben voor zijn schatting van de CO2-uitstoot bij de productie van accu's, een proces dat de afgelopen jaren in hoog tempo efficiënter wordt. Ook had hij bij fossiele brandstoffen de uitstoot bij het winnen en vervoeren ervan niet meegerekend, waarmee die 23 procent hoger zou worden.

Een ander aspect aan elektrische auto's is dat ze in de loop van de jaren 'groener' kunnen worden als de elektriciteit waar ze op rijden op groenere manieren wordt opgewekt. De uitstoot van een auto met verbrandingsmotor blijft daarentegen altijd hetzelfde of gaat bij slecht onderhoud zelfs achteruit.

Damien Ernst heeft na de grote hoeveelheid kritiek zijn berekeningen opnieuw uitgevoerd en heeft toen zijn conclusies aangepast: een elektrische auto is volgens hem eigenlijk al na zo'n 100.000 kilometer milieuvriendelijker. En dat is voor een grote auto met een 80kWh-accu. Volgens andere experts is dit nog steeds een overschatting.

Schadelijke stoffen in accu's

Een ander milieuaspect van elektrische auto's is dat voor de productie van al die accu's bepaalde materialen als lithium, nikkel en kobalt nodig zijn. Dergelijke stoffen komen veel voor in armere landen waar mensenrechten soms minder serieus genomen worden. Vooral bij kobalt is dit een probleem. Dit is een van de redenen waarom fabrikanten hard werken om de benodigde hoeveelheid kobalt in hun accu's te verminderen. Tesla belooft zelfs binnenkort helemaal geen kobalt meer nodig te hebben.

Lithium en nikkel zijn materialen waarvan er voorlopig meer dan zat is op de wereld en ook prima gerecycled kunnen worden als de accu versleten is. Tesla-topman JB Straubel geeft aan dat het automerk ernaar streeft dat op een gegeven moment alle materialen voor nieuwe accu's uit oude accu's worden gehaald.

Tegenover de vraagstukken over de oorsprong van de grondstoffen voor elektrische auto's staat overigens dat de toevoer van olie ook al jarenlang voor conflicten zorgt. Voor de toevoer van onze fossiele brandstoffen zijn we erg afhankelijk van het Midden-Oosten of Rusland.

Levensduur van de accu's

Voordat het zover is dat een accu toe is aan recycling, zijn we alweer vele jaren verder. De accu van je telefoon is misschien na twee jaar al versleten, maar bij elektrische auto's wordt er veel meer aandacht besteed aan het verlengen van de levensduur. Die accu's raken nooit helemaal vol of leeg en veel modellen houden de accu's met behulp van waterkoeling in de optimale temperatuur om slijtage tegen te gaan. Er zijn al aardig wat verhalen van accu's die na meerdere honderdduizenden kilometers nog steeds meer dan 90 procent van de originele capaciteit over hebben.

Het is echter onvermijdelijk dat een accu op een dag zo ver versleten is, dat hij niet meer praktisch is om in een auto te gebruiken. Dit betekent echter niet dat er geen leven meer in de accu's zit. Ze kunnen nog gebruikt worden om accuopslag van te maken, bijvoorbeeld voor mensen die zonnepanelen hebben.

Een praktijkvoorbeeld hiervan is de Johan Cruijff Arena in Amsterdam. In dat voetbalstation is een grote accuopslag gebouwd, onder andere ter ondersteuning van de zonnepanelen die er op het dak liggen. Voor een deel is hierbij gebruikgemaakt van versleten accu's uit Nissan Leaf-auto's of accu's uit die auto's die na een ongeluk total loss waren. Volgens Nissan kunnen die accu's op deze manier nog wel tien jaar mee.

Fijnstof uit de banden

Elektrische auto's zijn over het algemeen zwaarder dan vergelijkbare benzine-auto's. Dit extra gewicht zorgt ervoor dat de banden en de weg sneller slijten, met als gevolg dat, volgens sommige onderzoekers, er meer fijnstof van de banden afkomt.

Hoewel het waar is dat de banden van een elektrische auto sneller lijken te slijten dan die van benzine-auto’s, staat daar tegenover dat de remmen nauwelijks gebruikt worden. Elektrische auto's remmen namelijk voornamelijk op de motor, die energie terug in de accu's laat stromen. Hierdoor gaat een setje remmen vaak de hele levensduur van de auto mee en komt er nauwelijks remstof vanaf.

Waterstof als alternatief voor batterijen

Al decennia wordt er geroepen dat de toekomst van autorijden bij waterstof ligt. Voor een waterstofauto zijn immers minder grote accu's nodig en je kunt ze vlot bijtanken. Waterstof kan met veel minder gewicht veel meer energie vasthouden dan accu's. Toch zitten hier een aantal haken en ogen aan. Het belangrijkste probleem zit hem in de efficiëntie van de bron van de elektriciteit naar het laten draaien van je wielen.

Als je een elektrische auto wilt laten rijden op groene energie, is dat in de basis erg eenvoudig:

• Er komt elektriciteit uit bijvoorbeeld een windmolen, die wordt omgezet in wisselstroom.
• Die wisselstroom gaat via een stroomkabel naar de laadpaal en wordt daar weer in gelijkstroom omgezet.
• De elektriciteit wordt opgeslagen in de accu van je auto.
• De stroom in je accu wordt door de motor in beweging omgezet als je wilt gaan rijden.

Bij elk van die stappen raakt energie verloren, maar dat is zelden meer dan 10 procent. Onder de streep wordt 70 à 75 procent van de energie van de windmolen in beweging omgezet.

Bij een waterstofauto zitten er meer stappen tussen de opgewekte stroom en jouw bewegende auto:

• Er komt elektriciteit opgewekt door een windmolen.
• De elektriciteit wordt gebruikt om water in waterstof om te zetten.
• Die waterstof wordt opgeslagen in een tank.
• Om de waterstof bij je lokale benzinestation te krijgen, wordt het overgepompt naar een vrachtwagen, die naar het benzinestation rijdt.
• Bij het benzinestation wordt de waterstof weer in een tank overgepompt.
• Als je komt tanken, wordt de waterstof naar de tank in jouw auto gepompt.
• Je auto zet de energie in de waterstof om in elektriciteit, die in een kleine accu wordt opgeslagen.
• De stroom in je accu wordt door de motor in beweging omgezet als je wilt gaan rijden.

Bij al deze stappen raakt energie verloren, met als resultaat dat, volgens een onderzoek van de Britse Transport & Environment-groep, slechts 20 à 25 procent van de energie uit de windmolen daadwerkelijk de wielen van je auto bereikt. Een waterstofauto heeft dus ongeveer drie keer zoveel energie nodig als een elektrische auto om dezelfde afstand te rijden en de wetten der natuur voorkomen dat dat nog veel beter wordt. In andere woorden: rijden op waterstof is drie keer zo duur als rijden met een elektrische auto.

Dit wil overigens niet zeggen dat waterstof niet bij andere toepassingen zijn plaats heeft, maar voor personenauto's lijkt het niet de beste optie te zijn. Bovendien: elektrische auto's zijn nu al breed verkrijgbaar en laadpalen schieten als paddenstoelen uit de grond, terwijl plaatsen waar je waterstof kunt tanken nog erg zeldzaam zijn.

Zo vraag je een laadpaal aan als er nog geen bij jou in de buurt is

Elektrische auto's zijn niet perfect en hebben zeker hun nadelen. Vooral in de productie van accu's is nog veel winst te boeken. Als je het vergelijkt met de alternatieven, zoals fossiele brandstoffen of waterstof, lijken elektrische auto's alsnog de meest haalbare oplossing te zijn om CO2-neutraal in je eigen auto je bestemming te bereiken. Uiteraard is het nog altijd beter om gewoon de fiets of de trein te pakken.