In onze Nederlandse Zorgverzekeringswet is het recht opgenomen om zelf te kiezen voor de behandelaar die jij wilt. Dit geldt voor zowel niet-gecontracteerde als gecontracteerde zorgverleners. Dat zegt ook Bastiaan Wallage, universitair docent gezondheidsrecht: ‘De kern van het recht op vrije artsenkeuze is dat je de mogelijkheid hebt om te gaan naar een dokter waar je vertrouwen in hebt.’

Die mogelijkheid is het grootst bij een zorgverzekering met een restitutiepolis: daarbij heb je alle keuzevrijheid qua zorgaanbieders, omdat alle zorg volledig wordt vergoed - dus ook die van niet-gecontracteerde zorgverleners. Hiertegenover betaal je wel een hogere premie dan bijvoorbeeld bij een natura- of combinatiepolis.

Restitutiepolissen verdwijnen langzaamaan

Maar het aantal restitutiepolissen neemt steeds verder af. ‘Vijf jaar geleden (2017) waren er nog 26 restitutiepolissen. Vorig jaar had je nog keuze uit 14, maar aankomend jaar zijn dit nog maar 6 restitutiepolissen waar je uit kunt kiezen’, vertelt Mirjam Prins van vergelijkingssite Independer. 

VGZ biedt overgangsregeling restitutiepolis

Zo kwam ook VGZ half november met de boodschap dat ze haar restitutiepolissen ging schrappen. VGZ-klanten die gebruikmaken van geestelijke gezondheidszorg of wijkverpleging zonder contract, moeten daardoor minimaal 10 procent van de zorgkosten zelf gaan betalen. 

Dat lijkt misschien weinig, maar dit kan oplopen tot duizenden euro’s. Hiermee word je als klant voor het blok gezet: of je stapt over naar een andere verzekeraar, of je zoekt een andere zorgverlener. Dat laatste is echter niet wenselijk in de zorg waarbij je al een band op hebt gebouwd met je zorgverlener. Kun je dus niet wisselen, dan kan dit jou een flinke duit kosten. 

Radar heeft VGZ op maandag 12 december gevraagd om dit in de studio toe te lichten. Daar zou de verzekeraar over nadenken. Maar wat zien we donderdag op de LinkedIn-pagina van VGZ? Het bedrijf heeft de boel aangepast.

VGZ biedt een overgangsregeling. Zo zegt de verzekeraar in een reactie: ‘Leden van Coöperatie VGZ die dit jaar een restitutieverzekering hebben en volgend jaar een combinatieverzekering, kunnen hun lopende behandeling GGZ of verpleging en verzorging (wijkverpleging) bij hun zorgverlener in 2023 afmaken.’ De volledige reactie van VGZ valt hier te lezen.

Toch is ggz-belangenbehartiger MIND niet gerust: ‘We zijn dan blij dat VGZ nu een overgangsregeling biedt. Dit neemt echter niet weg dat we vinden dat niet-gecontracteerde zorg voor iedereen toegankelijk moet blijven en de restitutiepolis moet blijven bestaan.’

Ook Wallage ziet risico’s bij het verdwijnen van de restitutiepolis. ‘Op het moment dat je gedwongen wordt om te gaan naar een dokter waar je geen vertrouwen in hebt, dan betekent dat ook dat mensen misschien wel zeggen: ik ga niet meer. En dat heeft een groot gevolg, want dan blijf je misschien wel ziek. Dus dat is de kern van het recht op vrije artsenkeuze. Dat is ook een van de pilaren van het Nederlandse zorgstelsel.’

VGZ geeft de volgende reden voor het afschaffen van de restitutiepolis: ‘De relatief hogere kosten van niet-gecontracteerde zorg, vooral in de ggz en de wijkverpleging, zetten de financiële houdbaarheid van de restitutiepolis onder druk. Wij zijn van mening dat de onbeperkte keuzevrijheid van de één niet ten koste mag gaan van de toegankelijkheid en betaalbaarheid van goede zorg voor een ander.’

Volgens Dianne Burger, ad interim directeur-bestuurder van MIND, klopt dit niet. ‘VGZ zit heel erg op de betaalbaarheid van zorg. Dat vinden wij als MIND natuurlijk ook heel belangrijk. Maar wat ze zeggen is dat ongecontracteerde zorg de gehele zorg duurder maakt. En uit onafhankelijk onderzoek blijkt dat dat niet klopt. Ongecontracteerde zorg is juist vaak goedkoper omdat het kortere behandeltrajecten zijn.’

Macht van de zorgverzekeraar groeit

Volgens de Consumentenbond maken zorgverzekeraars hun keuzes niet op basis van kwaliteit, maar op kosten. ‘Ondertussen worden zorgaanbieders zó onder druk gezet dat het aantrekkelijker kan zijn om geen contract af te sluiten met een zorgverzekeraar. Voor zorgverleners is het slikken of stikken. Zij moeten zorg uitvoeren onder strenge contracten. De macht schuift naar de verzekeraar. Vooral als het over ggz-zorg gaat, is een vertrouwensband heel belangrijk en daar kán een zorgverzekeraar helemaal niet over gaan’, aldus Sandra Molenaar, directeur Consumentenbond.

Integraal Zorgakkoord 2023 stuurt ook op gecontracteerde zorg

Niet alleen zorgverzekeraars hebben de voorkeur voor gecontracteerde zorg, ook in het Integraal Zorgakkoord 2023 zien we dat de overheid bewust haar pijlen hierop richt. Zo is een van de doelen om de vergoedingen voor niet-gecontracteerde zorg per 1 juni 2023 te verlagen. Terwijl we nu al zien dat verzekeraars bij veel naturapolissen de vergoeding voor niet-gecontracteerde zorg met zo’n 10 à 15 procent omlaag hebben gegooid. 

Contractering is laat bekend

Kortom, zowel de overheid als verzekeraars stimuleren jou om gecontracteerde zorg af te nemen. Je zou dus verwachten dat je weet welke zorg gecontracteerd is bij welke zorgverzekeraar op het moment dat je een verzekering kiest. Maar die info krijg je lang niet altijd, want verzekeraars onderhandelen nog over contracten met zorgaanbieders tot in januari. Dit terwijl de meeste mensen uiterlijk 31 december overstappen. 

De Consumentenbond heeft minister Kuipers van Volksgezondheid gevraagd in te grijpen op de late contractering, maar vooralsnog hebben zij geen reactie vanuit het ministerie ontvangen. De bond vindt het onbegrijpelijk. ‘Op 12 november moeten zorgverzekeraars met hun premie en voorwaarden komen, maar je weet dan nog helemaals niks. Voorwaarden zijn nog niet volledig bekend en contracten zijn nog niet rond. Hier sluit je dus een contract af terwijl je nog helemaal niet weet wat je eigenlijk afsluit. Je koopt toch ook geen huis zonder contract?’