Dit overkwam Yvonne Keijer en Inge Maas. Beide dames zijn zeven jaar geleden officieel gescheiden. Ze verlieten met hun kinderen de echtelijke woning. Hun ex-mannen bleven na de scheiding in het koophuis wonen. Volgens het echtscheidingsconvenant zouden de ex-mannen alle kosten voor het huis voor hun rekening nemen. Lukt dat financieel niet, dan moet het huis verkocht worden. In beide gevallen gaat de bank niet akkoord met ontslag uit hoofdelijke aansprakelijkheid en dat heeft vervelende consequenties.

Lees ook: Kamervragen na uitzending over hoofdelijke aansprakelijkheid

Wat is hoofdelijke aansprakelijkheid?

Als je samen een huis koopt, ben je allebei voor 100 procent verantwoordelijk voor het betalen van de hele hypotheekschuld. De bank noemt dit hoofdelijke aansprakelijkheid. Als de één niet betaalt, klopt de bank bij de ander aan.

Woonlasten betalen voor ex-partner

Bij een scheiding is het van belang dat de vertrekkende partner ontslagen wordt uit hoofdelijke aansprakelijkheid. Gebeurt dit niet, dan kan de bank tot het eind van de looptijd van de hypotheek je verplichten de woonlasten te betalen. Dus als je ex-partner niet (op tijd) betaalt, moet jij de hele hypotheek dokken; ook al ben je jaren geleden officieel gescheiden en woon je er niet meer.

Bank heeft niets te maken met echtscheidingsconvenant

Ook al doe je op papier afstand van het huis en staat dit keurig vastgelegd in het echtscheidingsconvenant en is dit vonnis door de rechtbank bekrachtigd; dan nog heeft een bank niets te maken met jouw echtscheidingspapieren. De bank beslist zelfstandig of een ex het huis alleen kan betalen en of de vertrekkende partner ontslag krijgt. Kan de ex de lasten niet alleen dragen, dan blijft de hypotheek op twee namen staan en kan de bank blijven aankloppen. Je moet dus vóór je de uitspraak van de rechter de financiële afwikkeling van de hypotheek regelen.

Voldoende inkomen

De hypotheek moet dus op naam van één persoon – in dit geval de ex-man – gezet worden. De achterblijver moet voldoende inkomen hebben om de hypotheeklasten in zijn eentje te betalen. Ook moet het nieuwe hypotheekcontract voldoen aan de nieuwe fiscale wet- en regelgeving. In 2013 zijn de hypotheekregels aangescherpt. Als je nog hypotheekrenteaftrek wilt ontvangen, moet je verplicht aflossen op je hypotheek. Krijg je het financieel niet rond, dan moet je het huis verkopen. Onderneem je geen actie en laat je alles bij het oude, dan zit je samen tot het eind van de looptijd vast aan je oude hypotheek en wordt er geen ontslag verleend.

Grote financiële gevolgen

En als je niet ontslagen wordt uit hoofdelijke aansprakelijkheid, kan dit grote financiële gevolgen hebben. Als de achterblijver de hypotheeklasten niet betaalt, klopt de bank bij jou aan. En wie kan tegelijkertijd de woonlasten betalen van zijn nieuwe woning en zijn oude huis? Ook gaat het fiscaal mis met de hypotheekrenteaftrek.

Geen nieuwe hypotheek

Inge Maas kan geen nieuwe woning kopen. Ze krijgt geen nieuwe hypotheek, omdat de ‘oude hypotheek’ nog steeds op haar naam staat. Ook komt ze niet in aanmerking voor een sociale huurwoning, omdat op papier het koophuis nog steeds op haar naam staat. Ze is genoodzaakt een duur huis te huren in de vrije sector. En ze wil ook  geen negatieve BKR-registratie, omdat haar ex niet op tijd de woonlasten betaalt.

Geen ontslag verleend

Inge Maas heeft herhaaldelijk bij ING aangeklopt, maar zonder resultaat. Ze zit nog steeds vast aan een hypotheekschuld van 338.000 euro. Haar ex-man is hertrouwd en woont inmiddels in Zwitserland. Hij heeft de echtelijke woning nog in zijn bezit en onderverhuurt het huis. Inge krijgt regelmatig post van ING dat er een betalingsachterstand is op de hypotheek, maar ze heeft geen contactgegevens van haar ex-man. En ze kan met haar salaris onmogelijk twee woningen betalen.

Geldlening terugbetalen

Frank de Haas, Master Financial Planner verbonden aan Adfiz, de branchevereniging van onafhankelijk financieel adviseurs zegt dat verhuur niet mag en in strijd is met de hypotheekvoorwaarden van ING. 'De geldlening moet terugbetaald worden. Dan moeten ze beiden nog terugbetalen. En dan wordt de situatie nog erger en de partij die daar niet woont, zal weer een rechtsgang moeten maken: Ho even, er gebeuren dingen achter mijn rug die ik niet heb afgesproken.'

Lees ook: Scheiden en je hypotheek; hoe kom je van hoofdelijke aansprakelijkheid af?

Verhuur niet toegestaan

ING schrijft in een reactie: 'Tijdelijke verhuur van de woning is volgens de hypotheekvoorwaarden niet toegestaan. We nemen elk signaal van verhuur van de woning serieus. We moeten dit echter in dergelijke gevoelige zaken heel goed verifiëren bij beide partijen. We nemen in zo’n geval daarom contact op om te horen wat de situatie is en verzoeken de klant dwingend om de verhuur te beëindigen, indien van toepassing.'

Opnieuw naar de rechter

Inge zegt: 'Ik wil verder met mijn leven. Maar ik zit vast in een web van mijn ex-man. Zolang die hypotheekschuld op mijn naam staat, kan ik zelf geen kant op.' Haar ex-man wil niet meewerken aan de verkoop van het huis. En de bank zegt geen partij te zijn in deze twist. Inge moet haar ex-man maar opnieuw voor de rechter slepen. Ze zit in een patstelling die moeilijk te doorbreken is.

Geen ontslag vanwege betaalbaarheid

Bij Yvonne Keijer is ook geen ontslag uit hoofdelijke aansprakelijkheid verleend. WestlandUtrecht Bank schrijft aan haar: “U heeft aangegeven dat door het Hof is bepaald dat uw ex-man de lasten van de hypotheek moet voldoen en dat er hoofdelijk ontslag geregeld moet worden. Deze uitspraak is bindend tussen u en uw ex-man. De bank staat los van eventuele afspraken die hieruit voortvloeien. Een verzoek voor hoofdelijk ontslag van uw aansprakelijkheid is afgewezen in verband met de betaalbaarheid van de hypotheek.” 

Je bent gewoon niks

Yvonne zegt over de handelswijze van WestlandUtrecht Bank: 'Je bent gewoon niks. Ja, goed voor het geld. Je bent geen klant. Zo moet je jezelf niet eens meer zien. Je bent gewoon hun zekerheid. Maar zorgplicht, netjes, ethiek, is ver te zoeken.'

Betalingsachterstand op hypotheek

Yvonne krijgt regelmatig post over een betalingsachterstand van haar ex-man. Alleen in die gevallen krijgt ze een brief. Verder weigert WestlandUtrecht Bank correspondentie over de hypotheek ook naar haar huisadres te sturen, omdat hun administratiesysteem niet twee adressen kan verwerken. Alle post gaat naar haar ex-man. Hierdoor tast ze in het duister hoe het staat met de hypotheek, waar ze wel verantwoordelijk voor is en niet vanaf komt.

Onafhankelijk correspondentieadres

Ze is hiervoor zelfs naar het klachteninstituut Kifid gestapt. De bank geeft als verweer: 'Klanten kunnen in een dergelijke situatie er voor kiezen om het adres van een derde (onafhankelijke) partij als correspondentieadres te hanteren. Voor het opvoeren van dit adres, dient deze derde wel expliciet toesteming van beide klanten te krijgen.' Maar als je ex weigert mee te werken, sta je weer met lege handen.

Onherroepelijke volmacht

Op het huis rust nog een hypotheekschuld van 425.000 euro. Ook Yvonne kan niet de woonlasten van haar huidige woning en die van haar ex-man ophoesten. Ze wil dat de oude echtelijke woning verkocht wordt, maar dat wil haar ex niet. Uiteindelijk is Yvonne opnieuw naar de rechter gestapt. Die heeft haar een onherroepelijke volmacht gegeven: haar ex-man heeft tot 1 januari 2021 de tijd om zelf het huis te verkopen of de volledige hypotheek op zich te nemen. Lukt dit niet, dan mag Yvonne het huis verkopen. Maar tot die datum zit ze in spanning of er weer een aanmaning komt.  

Zorgplicht

Frank de Haas zegt: 'Ik denk dat banken wat persoonlijker zijn geworden. Maar het kan altijd beter. Ik zou wat dat aangaat van de banken een meer proactieve houding willen zien. We zien dit bij u, kunnen wij u helpen? Of ga naar uw adviseur en kunnen die u samen met ons helpen? Dat is waar we naartoe willen met zijn allen. We hebben en zorgplicht, pak dat dan ook op.'

Radar vroeg Aegon (nummer vijf van de grootste hypotheekverstrekkers) en de vier grote banken: ABN AMRO, ING, Rabobank en de Volksbank hoe zij omgaan met ontslag uit hoofdelijke aansprakelijkheid.

Stap naar een adviseur

Aegon, ING en de Volksbank verwijzen hun klanten naar een adviseur bij ontslag uit hoofdelijke aansprakelijkheid. Alle banken zeggen dat als de ex-partner de lasten niet op een verantwoorde manier zelf kan dragen, wordt er geen ontslag verleend. ABN AMRO schrijft: 'Wanneer de (ex)partner die in het huis wil blijven wonen onvoldoende inkomen heeft om in zijn/haar eentje de hypotheeklasten te voldoen, dan wordt er geen ontslag hoofdelijkheid verleend aan de partner die wil vertrekken.'

Verkoop van het huis

De Volksbank weigert ontslag uit hoofdelijke aansprakelijkheid als het niet in het belang van de klant is om de hypotheek alleen voort te zetten. Hierbij hoort ook de afweging of het voor de klant(en) nadeliger is om te verkopen. 'Wij maken een afweging tussen de negatieve gevolgen voor de klant bij verkoop van het huis met een eventuele restschuld en de betaalbaarheid van de hypotheek op één schuldenaar.'

Afwijken van leennormen

'Zolang de hypotheeklast betaald wordt en er geen langdurige achterstanden zijn, kan ING de ex-partners niet dwingen tot verkoop van de woning. En blijven beide klanten hoofdelijk verbonden aan de hypotheek. Hoe vervelend dat ook kan zijn',  schrijft ING. 'Verder biedt de tijdelijke regeling hypothecair krediet biedt de mogelijkheid om in geval van echtscheiding af te wijken van de leennormen als dit verantwoord is.'

Verplicht aflossen voor hypotheekrenteaftrek

De Rabobank stipt nog een ander probleem aan. Sinds 1 januari 2013 zijn de hypotheekregels strenger geworden. Bij een scheiding neemt de partner die in het huis blijft wonen de lening van de ex-partner over. Omdat er formeel een nieuwe lening wordt verstrekt, moet die verplicht afgelost worden om nog in aanmerking te komen voor hypotheekrenteaftrek. 'In de praktijk betekent dit dat bestaande aflossingsvrije leningen of bestaande spaarvormen verplicht moeten worden omgezet. Dit leidt vaak ook tot hogere hypotheeklasten, waardoor de lening niet verantwoord is. Met als gevolg dat mensen de bestaande woning moeten verkopen.'

Zoek vooraf naar een oplossing

Radar vroeg aan de toezichthouder AFM, de Autoriteit Financiële Markten, of deze nog tips heeft voor consumenten. 'De AFM raadt consumenten aan om voorafgaand aan het definitief maken van een echtscheidingsconvenant te toetsen bij de aanbieder of het mogelijk is dat, op basis van de financiële situatie, één van beide partners kan worden ontslagen van de hoofdelijke aansprakelijkheid. Mocht dat niet het geval zijn, dan is er misschien nog de mogelijkheid om vóóraf te zoeken naar een andere oplossing.'

Nadenken als het leven nog leuk is

Ook Nick van Buitenen, notaris en voorzitter van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie waarschuwt mensen om bij life-events zoals bij samenwonen, trouwen of het kopen van een huis afspraken goed vast te leggen; ook voor het geval de relatie misloopt. 'Je moet nadenken als het leven samen nog leuk is. Onderteken niets zonder of je weet of de afspraken uitvoerbaar zijn. Je wilt als consument niet afhankelijk zijn van de bank of een rechter. Leg in een echtscheidingsconvenant expliciet duidelijke termijnen vast en wanneer je de afspraak kunt ontbinden. Je hebt x aantal maanden om de hypotheek rond te krijgen of mij te ontslaan uit hoofdelijke aansprakelijkheid, lukt dat niet dan staat er deze sanctie op of het huis moet worden verkocht.'

Bank kan zich proactief opstellen

PvdA Tweede Kamerlid Henk Nijboer vindt dat banken dienstbaarder moeten zijn en menselijker moeten kijken wat ze voor hun klanten kunnen doen. 'De hele situatie wordt teveel gejuridiseerd. Als de bank zijn geld maar krijgt, zoekt u het maar uit met uw ex-partner. Een bank kan zich ook proactief opstellen. Hoe kunnen we u hierbij helpen? En je hebt als consument recht op informatie. Je kunt mensen niet aansprakelijk houden voor het betalen van de kosten, maar ze niet informeren over hoe het staat met hun hypotheek. Zo’n aanpassing van het systeem kost geld. Het kan wel, maar de bank heeft er geen belang bij.' Hij gaat Kamervragen stellen.

Kamervragen aan de minister

Ook D66 gaat Kamervragen stellen aan de minister van Financiën. 'Banken hebben een belangrijke maatschappelijke functie. Banken hebben de mond vol van ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’ en de ‘klant staat centraal’. Maar in de praktijk laten ze het nog te vaak liggen en kijken ze weg waardoor klanten in de kou blijven staan. Banken moeten echt gaan inzien dat ze er ook zijn voor hun klanten, niet alleen voor de bonussen.'

Adfiz, de branchevereniging van onafhankelijk financieel adviseurs, heeft op verzoek van Radar een stappenplan gemaakt hoe je na een scheiding ontslag uit hoofdelijke aansprakelijkheid het best kunt regelen. Ook op de site van Adfiz meer informatie wat je financieel moet regelen als je gaat scheiden.

Bekijk hier het stappenplan van Adfiz